Morgen maandag 14 februari is het Valentijndag. Nog even herhalen wat we enige dagen geleden al over de Valentijnmanie vertelden…
Tijdens het paren zwemmen de vrouwtjes en de mannetjes buik tegen buik. Skrei wordt wel eens de liefdesvis genoemd. Omdat hij rond Valentijn (14 feb) wordt aangeboden is die naam gedroomd voor elke handelaar die een graantje van de Valentijnmanie wil meepikken. Valentijn valt dit jaar op een maandag. Wie er een historisch feestje wil van maken, deed er best aan de skrei al flink vooraf te bestellen bij zijn vishandelaar. Zeeverse skrei is immers maar een paar weken te koop.
* Elk jaar verlaten honderdduizenden jonge kabeljauwen hun verblijfplaats in het noordoosten van de Barentszee aan de poolcirkel. Hun bestemming zijn de warme wateren in het noordelijke deel van de Noorse kust, van Finnmark tot Stad, maar vooral rond de Lofoten, een eilandengroep voor de kust van Noord-Noorwegen.
* Warm is relatief. De watertemperatuur is door de Golfstroom aan de Noorse kust maar 4 tot 5 graden hoger, maar dat is comfortabel genoeg om er te gaan paaien: paren en kuit schieten.
* Vruchtbaar is de skrei alleszins. Een volwassen vrouwtje kan tot drie miljoen eitjes dragen. Als ze bevrucht zijn, schiet ze deze in het water. De eitjes stromen dan met de Golfstroom langs de kust terug naar het noorden. De larfjes die uit de eitjes komen, vreten zich vol met plankton, ontwikkelen zich in drie tot vier weken tot een visje en zwemmen verder naar de Barentszee.
* Na vijf tot zeven jaar zijn ze volwassen en keren ze elk jaar tussen januari en april terug naar de paaiplaatsen, waar ze het leven hebben gezien. Aan die jaarlijkse tocht danken ze hun naam: skrei is de afkorting van skreid, zwerver. Als de skrei in de Lofoten aankomt, heeft hij al zo’n 800 tot 1000 kilometer achter… de vinnen.
* Tijdens de trek eet hij minder en verandert ook zijn voedingspatroon. Hij verorbert dan vooral garnalen en lodde (kleine visjes uit de zalmfamilie). De krachtmeting tijdens de trek en het andere voedsel veranderen de vleesstructuur van de skrei: het vlees wordt steviger en witter dan dat van de gewone kabeljauw.
* De migratie van de skrei vormt de basis voor de belangrijkste seizoenvisserij in Noorwegen en dat is al eeuwen zo. In de oude Egils sage werd voor het eerst gesproken over de skreivisserij op de Lofoten. Het verhaal gaat over Torolv Kveldulvesson, die zijn mannen er in het jaar 875 op uitstuurde om op skrei te gaan vissen.
* Die skrei werd verwerkt tot stokvis en naar Engeland vervoerd. De skreivangst moet echter al veel ouder zijn. In een grot op Flakstadoy, een van de Lofoteneilanden, dat al bewoond was in het Stenen Tijdperk, vond een groep archeologen een massa botfragmenten van skrei terug.
OPGEWACHT IN KRAAMKLINIEK
Om skrei te vangen, gaan de vissers niet de zee op: ze wachten tot hij in hun vangstgebied is aangekomen. Vlakbij de kraamkliniek wordt hij opgewacht en gevangen.
* Het is vreemd: overal ter wereld wordt gevreesd voor het uitsterven van de kabeljauw en in Noorwegen wordt hij zonder omhaal gevangen. En dan nog uitgerekend op het moment dat hij met zijn nageslacht bezig is.
* De Noren zijn zeer gevoelig voor die internationale kritiek. Ze hebben immers zelf de gevolgen van de overbevissing ondervonden. Op het einde van de negentiende eeuw visten meer dan 32.000 vissers op skrei. In het recordjaar 1947 werd 146.000 ton skrei aan land gebracht, in 1988 was dat nog maar 12.000 ton.
* De Noren wilden vooral niet meemaken wat de Canadezen overkwam. De kabeljauw voor Newfoundland, aan de Canadese kust, behoorde honderden jaren lang tot de rijkste voorraden ter wereld. Tot moderne hoogzeetrawlers de zee in recordtijd leegvisten. Het kabeljauwbestand is er nog steeds niet hersteld. Daarom besloten de Noren tot drastische maatregelen. Ze beperkten de vangstquota en laten de vangst op skrei alleen toe voor vissers met een vergunning. Van die vergunningen is 70 % aan kleinschalige visserij uitgereikt en 30 % aan de grootschalige visserij. Aan elke vergunning is een quotum gekoppeld.
* Patrouilleboten van de Lofoten Visserijcontrole Autoriteiten kijken er in alle havens op toe dat geen enkele vissersboot voor 6 uur ‘s ochtends vertrekt en dat de boten voor 18 uur ‘s avonds weer binnen zijn. Na 18 uur is vissen verboden.
* Van de 32.000 skreivissers zijn er honderd jaar later nog zo’n 2.500 over. Zowat driekwart van hen komt van de Lofoten, de rest uit andere delen van Noorwegen. Hun vangstgebieden zijn verdeeld op basis van de vangstmethode.
* In bepaalde delen mag immers alleen met lijnen worden gevist, in andere delen alleen met netten. Het lijnvissen is een van de oudste methoden. Aan lange vislijnen wordt om de drie meter een haakje gehangen. Elke vislijn heeft zo’n 250 haken waaraan aas wordt bevestigd. Die lijnen worden uitgehangen en voor de vangst weer opgehaald. Het lijnvissen heeft als voordeel dat de vis niet beschadigd wordt.
* De beperkende maatregelen van de Noorse overheid hebben succes. Recordvangsten zijn het niet meer, maar toch werd vorig jaar nog altijd 37.000 ton skrei gevangen. Niet al deze vis komt vers op de markt als skrei, de grootste partij wordt verwerkt tot stokvis of klipvis.
* Om er stokvis ( Torrfisk) van te maken wordt de vis in de openlucht aan rekken opgehangen. Na enkele maanden heeft hij tot 40 % van zijn vocht verloren. De beste kwaliteit is bestemd voor Italië. Klipvis ( Klippfisk) is gezouten skrei die wordt geperst en vervolgens gedroogd. De vis verliest op deze manier 60 % van zijn vocht en is dan beenhard.
* Klipvis gaat vooral naar Portugal en Brazilië, waar hij als bacalhau wordt verkocht. Zo’n 10 % van de vangst wordt vers aangeboden. Verse skrei is ook bij ons te vinden in de vishandel en herkenbaar aan een kwaliteitslabel, een plaatje dat is aangebracht op de eerste vin van de vis.
Dat label kan alleen worden aangebracht door leveranciers die geregistreerd zijn bij de Norwegian Seafood Export Council.
* Het label moet garanderen dat de vis op de dag van de vangst zelf verpakt is, dat de viszone, de naam van de visboot en het tijdstip van aankomst en verwerking opspoorbaar zijn en dat hij in een optimale verpakking en gekoeld is aangeleverd.
* Tijdens het vissen wordt elke vangst meteen verwerkt. De nog levende vis moet meteen gekeeld worden. Op die manier wordt alle bloed uit het lichaam gepompt, want stokvis en klipvis mogen geen enkel spatje bloed meer bevatten. Dat zou het droogproces verstoren.
Niets gaat verloren
De skrei mag je best het varken van de zee noemen, alle onderdelen van de vis worden gebruikt.
* De ingewanden worden verwijderd en zijn bestemd voor verwerking tot meststof. De viseieren worden verwerkt tot een pasta en van de lever wordt een soort levertraan gemaakt.
* Tijdens het vangstseizoen van de skrei zakken de schoolkinderen na de lesuren af naar de visfabrieken voor een goed betaald baantje. Zij snijden de tongetjes uit de skreikoppen. Die tongetjes worden meestal gefrituurd gegeten en zijn met hun krokante korstje en zachte interieur een delicatesse. De koppen worden gedroogd en naar de Afrikaanse westkust verscheept waar ze erg geliefd zijn.
(gelezen in dS uit … 2007)
*