Wereldzadenbank Spitsbergen

Op de eilandengroep Svalbard bij Spitsbergen in Noorwegen, en ver van de bewoonde wereld, bevindt zich de wereldzadenbank ‘Svalbard Global Seed Vault’, ook wel ‘Ark van Noach’ genoemd. Van levensbelang voor alle aardbewoners en hun biologische wereld.

In ‘de ark van Noë’ worden zo’n 1,5 miljoen zaden van zoveel mogelijk plantenrassen en voedselgewassen opgeslagen. Diverse landen hebben hun eigen zadenbank waar zij hun zaden bewaren.

* Met de bouw van de kluis begon men in 2006 en twee jaar later (2008) was er reeds de officiële opening.

* De zadenkluis in Svalbard is bedoeld om zoveel mogelijk zaden op te slaan voor het geval er zich op Aarde een groot biologisch ongeluk mocht voordoen.

* De bank ligt 120 meter diep in een berg van zandsteen en heeft robuuste beveiligingssystemen. De meeste voedselgewaszaden kunnen honderden, zelfs duizenden jaren bewaard worden. De zadenbanken van overal ter wereld kunnen monsters van hun zaden gratis opslaan in de kluis.

* Het solvabele Noorwegen heeft de kosten van de bouw van het gebouw betaald en een trust betaalt de exploitatiekosten.

* De bank wordt aangesproken wanneer nationale genenbanken monsters verliezen vanwege verkeerd beheer, ongelukken, defecte toestellen, natuurrampen of kernoorlogen.

* De ‘bunker’ in Spitsbergen, waar bijna alle zaadsoorten van de wereld opgeslagen zijn, heeft intussen een miljoenste soort aan zijn collectie toegevoegd… Goed zo!

ANGSTAANJAGENDE MAAN …

Onderwerp: Fwd: Maan op poolcirkel

De video is opgenomen binnen de poolcirkel precies tussen de grens

van Canada, Alaska en Rusland. Het duurt maar een paar seconden, maar

het is de moeite waard om het spectaculaire uitzicht te bewonderen.

👇🏼👇🏼 ingestuurd door BONI PEETERS , waarvoor dank uiteraard

 

Dit fenomeen is slechts één keer per jaar gedurende 36 seconden te

zien; de maan verschijnt in al zijn pracht en verdwijnt dan.

 

Het is zo dichtbij dat het lijkt alsof het gaat botsen met de aarde,

direct daarna gedurende 5 seconden vindt er een totale

zonsverduistering plaats waarbij alles donker wordt.

 

Dit fenomeen doet zich alleen voor in het perigeum (het punt waar de

maan het dichtst bij de aarde staat) en daar kunnen we ons realiseren

met welke grote snelheid onze planeet beweegt.

amundsen en de polen

Op 16 juli 1872 werd Roald Amundsen geboren in Borge, een plaats in het zuidoosten van Noorwegen, in een familie van scheepseigenaars en kapiteins.

* Als de jonge Amundsen hoorde over de reis die een landgenoot in 1888 naar Groenland maakt , is zijn aandacht gewekt en besluit hij óók ontdekkingsreiziger te worden.

* Op zijn 25ste neemt hij deel aan een tweejarige Belgische Antarctische Expeditie die geleid wordt door Adrien de Gerlache. De Belgica is het eerste schip dat overwintert in Antarctica.

* Enkele jaren na deze expeditie leidt Amundsen een expeditie die de ‘Noordwestelijke Doorvaart’ , van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan dwars door de poolarchipel van Canada, zal proberen over te steken.

* Die expeditie uit 1903 verloopt aanvankelijk niet succesvol. Het schip komt vast te zitten in het ijs en de bemanning moet wachter op het einde van de winter. Een jaar later bereikten ze wel hun doel.

* Na deze barre tocht plant Amundsen in 1909 weer een expeditie om als eerste de geografische noordpool te bereiken. September van dat jaar verneemt hij echter dat de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Robert Peary hem voor is geweest.

* Amundsen verandert zijn plannen. De zuidpool wordt zijn doel. Tot op dat ogenblik is nog nooit een mens op het zuidelijkste puntje van de aarde geweest. De Noor vertrekt in 1910 en overwintert met zijn team in de buurt van het Ross-ijsplateau in de Walvisbaai.

* Op dat zelfde ogenblik is ook de Britse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott bezig met een missie naar de zuidpool.

* Amundsen heeft echter een voorsprong. Hij bevindt zich 90 kilometer dichter bij de zuidpool. Zijn concurrent heeft echter een snellere route naar de pool. Amundsen moet snel een weg vinden door de Trans-Antarctische bergen.

* De echte tocht van Amundsen naar de geografische zuidpool begint op 20 oktober 1911. Hij reist samen met Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel en Oscar Wisting en bereikt de zuidpool op 14 december 1911, vandaag 111 jaar geleden.

* Robert Falcon Scott bereikt de zuidpool 35 dagen later en vindt de tent van Amundsen met een aan hem gerichte brief. Het vergaat de Brit en zijn teamleden hierna slecht. Allen overlijden wellicht op de terugweg naar hun kamp.

* Amundsen laat pas op 7 maart 1912 de wereld weten dat hij en zijn expeditieleden de zuidpool hebben bereikt.

* In 1925 probeert Amundsen per luchtschip de geografische noordpool te bereiken. Hij wordt gesteund door de rijke James Ellsworth. De eerste poging slaagt niet. In 1925 volgt een tweede poging.

* Met aan boord onder andere Lincoln Ellsworth, de Italiaan Umberto Nobile en piloot Hjalmar Riiser-Larsen stijgt het luchtschip de Norge op 11 mei 1926 op vanaf Svalbard. Zestien uur later bereikt het schip de geografische noordpool. De bemanning gooit hierop Noorse, Italiaanse en Amerikaanse vlaggen naar beneden.

* Mogelijk bereikte Amundsen als eerste ook de geografische noordpool. Aan ‘de rechtmatigheid’ van eerdere claims van ontdekkingsreizigers als Frederick Cook en Robert Peary wordt namelijk getwijfeld.

* De avontuurlijke Noor stierf geen natuurlijke dood. Kon ook moeilijk met zo’n palmares. Tijdens een vliegtuigcrash in 1928 in de Noordelijke IJszee was het zo ver. Uitgerekend tijdens een reddingsmissie nog wel.

* Het neergestorte vliegtuig en het lichaam van Amundsen zijn evenwel nooit teruggevonden. Stof genoeg voor veel heldhaftige verhalen.

(bronnen Historiek en Wikipedia – vrije/gratis foto)

EN TOCH BEWEEGT ZE

Galileo Galileï (1564-1642), de Italiaanse natuur- en sterrenkundige legde de grondslagen voor de experimentele natuurkunde en de dynamica van Isaac Newton. Bovendien stond hij aan de wieg van de moderne astronomie.

Galileo ontdekte onder meer de vier grote manen van Jupiter (later de Galileïsche manen, naar zijn ontdekker Galileï), de schijngestalten van Venus en zag als eerste zonnevlekken.

Galileo Galileï is op 15 februari 1564 de eerste van zes kinderen van Vincenzo Galilei en Giulia degli Ammanati.

Twee jaar later breekt bij ons de Beeldenstorm uit.

Het gezin is arm. Galileï zal zijn broers en zussen zijn hele leven onderhouden. In 1574 trekt het gezin in bij de familie van moeder.

* Galileï start in 1581 een studie geneeskunde aan de faculteit van Pisa, maar stapt al snel over op wiskunde , iets later op natuurkunde.

Vier jaar later valt Antwerpen. Het einde van een utopie. Geld en brains gaan hun geluk in Amsterdam proberen. Velen voorgoed.

* Galileo begint met het bestuderen van een … pendule. In 1602 stelt Galileï vast dat de slingertijd niet wordt beïnvloed door het gewicht van de slinger, maar door de lengte van de draad waaraan de slinger is opgehangen. Hoe korter de draad, des te sneller de slingerbeweging.

** Dit fenomeen heet isochronisme (Grieks: isos = gelijk, chronos = tijd. De pendel waarmee Galileï het isochronisme ontdekte is nog te zien in de kathedraal van Pisa.

* Markies Guidobaldo del Monte helpt Galileï aan een leerstoel wiskunde in Pisa. ‘De motu’, over beweging, is zijn eerste boek. Niemand is enthousiast, dus neemt Galileo ontslag en gaat weer bij zijn ouders wonen. Kort daarna wordt hij hoogleraar in Padua.

Galileï doet belangrijke ontdekkingen in zowel de zuivere als de toegepaste wetenschap en komt met vernieuwende natuurkundige theorieën voor de dag.

** De grootste en meest indrukwekkende ontdekkingen doet Galileï in de astronomie. In 1609 hoort hij van de telescoop, van Nederlandse origine…

De Italiaan verbetert ‘de Hollandsche kijcker’ en maakt zijn eigen telescoop die niet drie maar twintig keer kan vergroten en richt deze naar de sterrenhemel.

Galileï doet de ene ontdekking na de andere. Hij ziet kraters en bergen op de maan en zwarte vlekken, zonnevlekken op de zon.

Als hij iets vreemds opmerkt aan weerszijden van Saturnus roept hij uit: “Ik heb Saturnus in drievoud gezien.”

Galileï komt er ook achter dat de Melkweg een verzameling sterren is. De Galileïsche manen van Jupiter en Venus’ schijngestalten ziet hij ook door zijn kijker.

* Galileï weet nu zeker wat hij eerder al vermoedde: onze planeet draait om de zon en niet andersom.

Dat schreef hij in 1597 aan de Duitse sterrenkundige Johannes Kepler : ‘De leer van Copernicus lijkt mij meer aannemelijk dan die van Aristoteles’. Die dacht dat de aarde het middelpunt van het heelal is.

De leer van Copernicus is het heliocentrisme zoals beschreven in zijn manuscript ‘De revolutionibus orbium coelestium’ (Over de omlopen van de hemellichamen) uit 1530.

* In de derde eeuw voor Christus was ook de Griekse astronoom Aristarchos van Samos al tot dezelfde conclusie gekomen. Belangrijker nog was dat dit idee ook als uitgangspunt gold voor de almachtige Rooms-Katholieke kerk.

Op 12 maart 1610 publiceert Galileo Sidereus Nuncius (Boodschapper van de Sterren), een boekje van zestig pagina’s waarin hij zijn bevindingen wereldkundig maakt. Hij werd beroemd in gans Europa.

* Ondanks alle roem was de Kerk ‘not amused’. In 1616 werd Galileo door de Inquisitie veroordeeld voor ketterij en geloofs-dwaling. Hij wordt gedwongen afstand te doen van zijn ontdekkingen en hij mag het Copernicaanse model niet meer propageren.

* Galileï zelf vindt zijn theorie helemaal niet strijdig met de leer van de kerk, die hij zelf ook aanhangt. Integendeel, het toont aan hoe ingenieus de schepping Gods wel is.

* Galileï lapt het verbod aan zijn laars en in 1632 in Florence publiceert hij zijn Dialogo. Een boek waarin duidelijk het heliocentrische wereldbeeld in gespreksvorm wordt verdedigd.

* In oktober van dat jaar moet hij weer voor de kerkelijke rechtbank in Rome verschijnen. Die veroordeelt Galileï tot levenslang huisarrest en dwingt hem zijn leer voorgoed af te zweren. Galileï, 69 jaar oud, schijnt bij het aanhoren van zijn vonnis te hebben uitgeroepen: ‘Eppur si muove’, ‘en toch beweegt zij’ (de aarde om de zon).

* Galileï neemt zijn intrek in een Florentijns landhuis waar hij zijn belangrijkste boek schrijft: Discorsi e dimontrazioni matematiche intorno a due nuove scienze (Gesprekken en wiskundige bewijzen in twee nieuwe wetenschappen).

* In dit boek herschrijft hij de grondslagen van de mechanica. Het boek wordt naar Nederland gesmokkeld en in 1638 in Leiden uitgegeven door Louis Elzevier. Op weg naar … de grote wereld. Galileï overlijdt in 1642. Hij werd 78.

In de lage landen komt in 1648 een einde aan de 80-jarige oorlog. In het Duitse Munster wordt de ‘Vrede van Munster’ getekend en wordt wat later Nederland heet, onafhankelijk. En wij? Miserie alom met Spanjaarden, Habsburgers en nog veel meer.

***  Nog gelezen:

“Het heeft geduurd tot 1835 voor het Vaticaan het heliocentrische wereldbeeld van Galilei officieel heeft bijgetreden.”

“Op 10 november 1979 vroeg de paus Johannes Paulus II, ter gelegenheid van de herdenking van de 100e verjaardag van de geboorte van Albert Einstein, aan wetenschappers en geleerden om het geval van Galileo Galilei opnieuw grondig te bestuderen. De commissie die daarvoor opgezet werd onder leiding van kardinaal Paul Poupar, voorzitter van de Pauselijke Raad voor de cultuur, publiceerde haar conclusies in 1992.”

** Dus: na een overleg dat duurde van 1979 tot 1992 sprak paus Johannes-Paulus II in oktober 1992 een excuus uit, waarmee Galilei’s naam werd gezuiverd en Galilei erkend werd als een gelovig mens. De zon zou ondertussen maar eens terug rond de aarde beginnen  te draaien…  ( Clemens non papa ) (vrije, gratis foto)

Op nu naar december en eindejaar … Tempus fugit , de tijd vliegt , hoe ouder hoe sneller.

 ‘On the Origin of Species’

De Engelse bioloog Charles Darwin deed op 24 november 1859 zijn beroemde evolutietheorie uit de doeken in zijn boek “On The Origin of Species” by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life”.

*(Over de oorsprong van soorten) door middel van natuurlijke selectie, of het behoud van begunstigde rassen in de strijd om het bestaan).

* De eerste druk van dit revolutionaire boek was meteen uitverkocht. Darwin beschreef  hoe nieuwe diersoorten ontstaan, dat ze niet onveranderlijk zijn en ook niet door een God worden geschapen.

* Volgens hem zijn vele soorten in de loop van miljoenen jaren geëvolueerd. Dieren, zo ontdekte Darwin, passen zich voortdurend aan veranderende omstandigheden in hun omgeving aan: het principe van natuurlijke selectie.

De bioloog deed zijn ideeën op tijdens zijn bezoek aan de Galapagos-eilanden in 1835, toen hij met het schip de HMS Beagle de wereld rondtrok.

*  De  Galapagosgroep die tientallen eilanden omvat en zich over honderden kilometers uitstrekt, vormt een ideale omgeving voor natuurlijk selectie.

Darwin ontdekte onder meer dat bv. vinken die op de verschillende eilanden leven op subtiele wijze van elkaar verschillen. Deze veranderingen, zo ontdekte de bioloog, waren ontstaan doordat de vogels zich hadden aangepast aan de specifieke biotopen van de diverse eilanden.

On The Origin of Species was dus direct een verkoopsucces. De eerste oplage van 1 250 exemplaren was binnen een dag uitverkocht. Intussen zijn er dat al veel met … negen nullen.

***   een aanvulling van onze trouwe lezer en cartoonist Clem

Clem : “Niet vergeten dat de evolutie ook vandaag nog altijd doorloopt. Vooral de tijdspanne die gemoeid is met de onmenselijk harde wet van ‘survival of the fittest’ kunnen wij moeilijk bevatten.”

“Wat betekenen miljoenen jaren evolutie als wij persoonlijk met wat geluk maar een periode van 80-90 jaren kunnen ervaren. We lopen hier trouwens nog maar een paar miljoen jaren rond. Als er diersoorten uitgestorven zijn of ook nu nog uitsterven (of erbij komen), heeft dat te maken met evolutie (of soms ook met een planetaire ramp).”

“De mens is ook een diersoort en dus niet immuun voor evolutie en verandering. Misschien zijn we binnen 500 jaar al flink aangepast aan een leven met fijn stof en een verhoogde CO2-concentratie op een aardbol die een paar graden warmer is. En alleen degenen die zich hebben aangepast , overleven probleemloos : een wrede survival of the fittest…akelig toch!”

“Gelukkig heeft de mens een enorme dosis intelligentie meegekregen zodat we ons niet fatalistisch moeten neerleggen bij die evolutiewet en kunnen we ons via wetenschap en technologie wapenen tegen bv. nieuwe ziekten (corona!) en milieubedreigingen. Hopen we.”

* Groeten van een eukaryote afstammeling van de Saccharomyces cerevisiae … of was het tóch Adam en Eva?

DEN DIKKE VAN RIKSKE

* Als 6-jarige moest ik , in gezelschap van mijn oudste zus, dit gruwelijk gebeuren van op de keukentafel meemaken. Van verdoofd slachten was nog lang geen sprake. Eerst kreeg het arme beest een paar mokerslagen met een voorhamer op zijn kop. Maar toen den dikke van Rikske , onze huisslachter, zijn mes in het vreselijk jankende varken stak, ging mijn licht uit en seconden later lag ik tussen zetel en tafelpoot helemaal van mijne klot (zoals dat toen heette) op de koude vloer. Vrijwel iedereen kwam me later een beetje uitlachen voor die slapte.

* Later op de dag hing het opengesperde beest op een ladder in de keuken. Uitzweten, werd me verteld. Maar dat zweten begreep ik niet. Telkens ik er voorbij moest, naar de stal toe, bekroop me een soort medelijden met het nu dode varken dat ik haast dagelijks hielp voeren. Zulk einde had ik dat knorbeest niet durven wensen.

* Bij valavond moest ik nog vlug om extra darmen naar het slachthuis bij den Huf. In het café deed ik mijn bestelling terwijl Jef van Trees en zonen een pint dronken na een dag van zware arbeid in het slachthuis. Ik wou me daar verder niets bij voorstellen. Bloed, kak en co waren niet echt mijn ding.

* Thuis stond alles klaar om een berg pensen te maken. Af en toe was het mijn beurt om de pensenmolen te bedienen. Van dan af kon ik de vreselijkste toestanden van vanmorgen al een beetje van me afzetten. Een winter lang aten we dagelijks een stuk van ons varken. Ik trachtte me wijs te maken dat hij zodoende nog een stuk van de familie bleef. Vervlogen tijden.

Het beste van IsGeschiedenis

Halloween wordt steeds populairder. Het feest, dat vroeger vooral bekend was uit Amerika, wordt ook door steeds meer Europeanen gevierd. IsGeschiedenis

* Halloween wordt gevierd aan de vooravond van de christelijke feestdag Allerheiligen. Halloween kent Keltische en christelijke invloeden, die eeuwen teruggaan.

* Halloween is een verbastering van All Hallows’ Even, de avond voor Allerheiligen. De naam werd dus zo’n 400 jaar geleden voor het eerst gebruikt, maar de oorsprong van Halloween gaat terug tot rond het begin van de christelijke jaartelling.

* Halloween kwam voort  uit het Keltische feest Samhain. De Kelten in Ierland en Groot-Brittannië vierden dit feest op 31 oktober op de Keltische variant van oudejaarsdag.

* Op 1 november eindigde het oogstseizoen en begon de winter, en daarmee het nieuwe jaar.

Met de oogst in de graanschuur en het vee in de stal was het tijd voor een feest.

* Naast het oogstfeest geloofden de Kelten ook dat op Samhain de ‘deur’ naar de onderwereld een klein stukje openstond, waardoor het voor de zielen van de doden, en andere wezens zoals feeën, mogelijk was om naar onze wereld te komen.

* Om deze zielen te eren werden grote feestmalen gegeven, waarbij plekken vrij werden gehouden voor de overledenen.

* Naast de zielen van de overledenen konden op deze dag ook slechte wezens als demonen door de deur komen, waar de Kelten zich tegen moesten beschermen door deze slechte wezens af te schrikken. Hier komt waarschijnlijk de traditie vandaan dat mensen zich verkleden op Halloween.

Het beste van IsGeschiedenis in je inbox? Schrijf je in voor onze nieuwsbrief! Helemaal niks missen? Volg ons op Facebook(link is external)!

* Het feest van Samhain mengde zich in de 9e eeuw na de komst van zendelingen in Ierland en Groot-Brittannië met het christelijke Allerheiligen.

* Allerheiligen werd in 609 ingevoerd door paus Bonifatius IV om alle christelijke heiligen te eren.

* Het feest werd eerst op 13 mei gevierd. Deze datum werd in 835 door paus Gregorius IV veranderd naar 1 november.

* Allerheiligen wordt op 2 november gevolgd door Allerzielen, waarop de overledenen worden herdacht.

* Dit droeg verder bij aan de connectie van Halloween met de doden en het ‘enge’ imago dat de feestdag heeft

*** Meer lezen over Halloween? Lees dan ons Halloween dossier.

WINTERTIJD

In de nacht van gisteren zaterdag 29 op vandaag zondag 30 oktober draaiden we de klok om 3 uur een uur achteruit, 3 uur werd 2 uur. Het begin van de wintertijd. Daardoor wordt het ‘s morgens een beetje vroeger licht en ‘s avonds sneller donker.

* Wetenschappers beweren dat overschakelen naar het winteruur een aanpassing van zes weken vergt. Bijna tot de kerst dus wanneer de donkerste dagen van het jaar beetje bij beetje weer langer gaan worden. Overschakelen naar het zomeruur zou “maar” vier weken duren.

* Winterdip? Deze problemen hebben vooral te maken met de korte dagen en het tekort aan daglicht. De winterdip ten gevolge van die kortere dagen heeft ook alles te maken met melatonine. Melatonine wordt door het lichaam aangemaakt als er weinig of geen daglicht is. Het lichaam krijgt het sein om te gaan slapen.

* Winter , minder daglicht , veel meer melatonine. De biologische klok raakt grondig verstoord. Het weinige daglicht zorgt ook voor een tekort aan vitamine D die nodig is voor de stevigheid van onze botten. Lichttherapie (speciale lamp) zou helpen.

* En, o ja, een paar jaar geleden werd geijverd voor een standaardtijd om het (commercieel) storende verschil tussen zomer- en wintertijd voorgoed ongedaan te maken. Voorlopig nog zonder succes want de gesprekken hieromtrent zitten blijkbaar op een dood spoor.

* Er komt in de “komende jaren” geen afschaffing van de winter- en zomertijd. Dat heeft de Europese Commissie geantwoord op een vraag van Europarlementslid Hilde Vautmans (Open VLD)

WEGEBBEN wel , verdwijnen bijna nooit

Wat de geschiedenis ons leert over pandemieën    EOS wetenschappen

* Pestdokter. Credit: Gubbubu, Wikipedia Commons

* Langs de zijderoute werden in de middeleeuwen fabelachtige schatten vanuit het Verre Oosten naar Europa gebracht: zijde, maar ook satijn, robijnen, parels, porselein, buskruit, papier, perziken en ­sinaasappels. In 1346 moeten bij de vracht helaas ook een paar pestbacteriën hebben gezeten. Ze zouden een epidemie in gang zetten die in de jaren erna een op de drie Europeanen het leven zou kosten. (De Standaard 28-10-22)

Wanneer zal deze pandemie eindigen? Want de pest is nog lang niet uitgeroeid. In plaats van vooruit te kijken en aanwijzingen te zoeken, kunnen we ook terugkijken in de geschiedenis. Wat maakte een einde aan eerdere uitbraken, en wat niet?

* Aan het begin van de pandemie hoopten velen dat het coronavirus gewoon geleidelijk aan zou verdwijnen. Volgens sommigen zou dat gebeuren in de warme zomermaanden. Anderen rekenden erop dat zodra genoeg mensen besmet waren geraakt groepsimmuniteit ons van een verdere verspreiding zou behoeden. Geen van beide is gebeurd.

* Het is intussen aangetoond dat we de pandemie het best kunnen bedwingen met een combinatie van maatregelen ten voordele van de volksgezondheid: van massaal testen en contactopsporing tot sociale-afstandsregels en het dragen van mondmaskers.

* Maar aangezien het virus zich over bijna de hele wereld heeft verspreid, kunnen dergelijke maatregelen alleen geen einde maken aan de pandemie. Alle ogen zijn nu gericht op vaccinontwikkeling, die met een ongekende snelheid wordt nagestreefd.

* Toch zal covid-19 volgens experten misschien nooit verdwijnen, zelfs niet met een succesvol vaccin en een effectieve behandeling. Het coronavirus zal waarschijnlijk endemisch worden en kleinere uitbraken blijven veroorzaken, net zoals de griep. Daarmee zou het geen uitzondering vormen in de geschiedenis van pandemieën.

** Het is bijna onmogelijk om ziekteverwekkers volledig uit te roeien. De eerste en nog steeds enige menselijke ziekte waarbij dat is gelukt, is pokken, na massale vaccinatiecampagnes onder leiding van de Wereldgezondheidsorganisatie in de jaren 1960 en 1970.

* Zulke succesverhalen zijn uitzonderlijk, want het is eerder de regel dat ziektes blijven bestaan.

* Malaria is bijna zo oud als de mensheid zelf, en de ziekte eist nog steeds een hoge tol: in 2018 waren er wereldwijd ongeveer 228 miljoen personen besmet en stierven 405.000 patiënten.

* Hoewel sinds 1955 vrij succesvolle pogingen werden ondernomen om de ziekte uit te roeien, is ze vandaag nog steeds endemisch in heel wat ontwikkelingslanden. Ook ziektes als tuberculose, lepra en mazelen gaan al duizenden jaren mee.

* Voeg bij die mix jongere ziekteverwekkers (zoals hiv en ebola), samen met de griep- en coronavirussen (waaronder SARS, MERS en SARS-CoV-2), en het algehele epidemiologische plaatje wordt duidelijk.

* Uit onderzoek naar de wereldwijde ziektelast blijkt dat het jaarlijkse sterftecijfer als gevolg van infectieziektes (waarvan de meeste in ontwikkelingslanden voorkomen) bijna een derde van alle sterfgevallen bedraagt.

* Zelfs infectieziektes waarvoor nu doeltreffende vaccins en behandelingen bestaan, blijven levens eisen. Geen ziekte die dat beter illustreert dan de pest. Het is de dodelijkste infectieziekte in de geschiedenis van de mens. Zelfs tot op de dag van vandaag wekt de naam horror op.

* De pest wordt veroorzaakt door de bacterie Yersinia pestis. De voorbije vijfduizend jaar kostte ze, in talloze lokale uitbraken en minstens drie gedocumenteerde pandemieën, aan honderden miljoenen mensen het leven.

* Hoewel de meest beruchte pestpandemie , de Zwarte Dood van midden de 14de eeuw dateert, keerde de pest daarna minstens elk decennium terug. Minstens zes eeuwen lang werden verzwakte samenlevingen telkens opnieuw getroffen.

* Na verloop van maanden of jaren ging ze geleidelijk aan wel terug liggen. Dat kwam o.m. door veranderingen in temperatuur en luchtvochtigheid, en door het aantal beschikbare gastheren, vectoren en vatbare personen.

* Sommige samenlevingen kwamen de Zwarte Dood snel te boven, andere deden dat nooit. Het middeleeuwse Egypte herstelde nooit van de blijvende schade, met als gevolg het geleidelijke verval van de mammelukken en de verovering door de Ottomanen in minder dan twee eeuwen.

* Diezelfde destructieve pestbacterie is zelfs vandaag nog onder ons. Ze herinnert ons eraan hoe hardnekkig en veerkrachtig ziekteverwekkers zijn.

* Covid-19 zal hopelijk niet millennia lang aanhouden. Maar totdat er een succesvol vaccin is, en waarschijnlijk zelfs daarna, is niemand veilig.

* De politiek is dan cruciaal. Wanneer vaccinatieprogramma’s slabakken, kunnen infecties terug oprukken. Kijk maar naar mazelen en polio, die de kop weer opsteken zodra minder wordt gevaccineerd.

* We kunnen enkel hopen dat we het coronavirus onder controle krijgen en uiteindelijk kunnen uitroeien. Al leert de geschiedenis van pandemieën ons dat we het tegendeel moeten verwachten. Jammer, maar helaas.

*** Infectieziektes kunnen wegebben, maar echt verdwijnen doen ze bijna nooit.    (‘De pest van de Filistijnen in Ashdod’ door Pieter van Halen, 1661)

**  Dit artikel verscheen deels op The Conversation.    Vertaling: Luca Desmet

GIGANTISCHE BOTSING …

Pakweg 460 miljoen jaar geleden bevroor de aarde. De zeeën veranderden in ijsvlaktes en aangezien bijna al het leven zich nog in het water afspeelde, stierf 85 procent van de soorten uit.

* Oorzaak daarvan moet een gigantische botsing geweest zijn in de planetoïdengordel  tussen Jupiter en Mars.

Knipsel6984* Een stuk rots van goed 150 kilometer doorsnee (tekening hiernaast)  is daarbij uiteengevallen en heeft zich als een immense stofwolk in het binnengebied van het zonnestelsel verspreid, het gebied waarin ook de aarde zich beweegt.

* Een deel van het zonlicht werd tegengehouden en een ijstijd werd op gang gebracht.

* Birger Schmitz van de Lund University Sweden vond daarvoor bewijzen in het zuiden van Zweden. Een bepaalde Zweedse berg bevat immers een sedimentlaag uit die periode.

* Dat gesteente bevat veel helium. Buitenaards stof, bestookt met helium door de zonnewind, verspreidde zich miljoenen jaren lang en zorgde voor een zeer geleidelijk afkoeling van de aarde. De meeste soorten dieren en planten stierven af. Een vrij groot aantal paste zich door die geleidelijkheid wel aan.

* De aanvankelijk warme aarde veranderde in een wereld met ijskappen op de polen en met gematigde regio’s. De diversiteit van het leven kreeg een geweldige oppepper.

° Veel later, zowat 66 miljoen jaar geleden, maakte een meteorietinslag een einde aan de dino’s, waarna het leven slechts met moeite overeind krabbelde.

(met dank aan space.com)

1 2 3 6