30 juni 1960 , vandaag exact 62 jaar geleden. Congo werd onafhankelijk. De eerste premier van Congo, Patrice Lumumba , hield een redevoering die het officiële België hem nooit zou vergeven. Het kostte zelfs zijn leven
* Na de volksopstand van 4 januari 1959 beloofde België bij monde van koning Boudewijn Congo een snelle onafhankelijkheid. Brussel hoopte via de verkiezingen van mei 1960 Congolese politici aan de macht te brengen die trouw de koloniale belangen zouden blijven behartigen. Helaas.
*** Het is de alliantie van nationalistische partijen rond Patrice Eméry Lumumba die de meerderheid in de Kamer (71 zetels van de 137) haalt.
* In de Senaat komt de lumumbistische alliantie 2 zetels te kort voor een absolute meerderheid. De belangrijkste reden: de door de Belgen ontworpen kieswet bepaalt dat 23 van de 84 senaatszitjes voorbehouden zijn aan de traditionele chefs die al decennialang collaboreerden met de kolonisator.
* Lumumba is verplicht een coalitieregering te aanvaarden. Zijn rivaal Joseph Kasavubu – een Belgenvriend – wordt president, Lumumba eerste minister.
* Tijdens de officiële plechtigheid van de onafhankelijkheidsverklaring waren slechts twee sprekers voorzien: koning Boudewijn en president Kasavubu.
* Op 29 juni, op de vooravond van de plechtigheid, krijgt Lumumba hun teksten te lezen.
* Hij ergert zich meteen aan de paternalistische toon die koning Boudewijn aanslaat en aan de lakeienmentalitiet van Kasavubu. Hij besluit om ’s anderendaags het protocol aan zijn laars te lappen en zelf ook een toespraak te houden.
– De historische speech van Lumumba –
** Nooit werd de confrontatie tussen onderdrukte en onderdrukker scherper geformuleerd. Nooit eerder had een Afrikaan tachtig jaar terreur, uitbuiting en vernedering zo krachtig samengevat.
** Voor Boudewijn, de koning der Belgen, was de onafhankelijkheid van Congo “de bekroning van het werk dat door ‘het genie’ van koning Leopold II werd bedacht”. En Leopold II vatte dat werk aan “met volhardende moed, een werk dat later met overtuiging door België werd verder gezet. (…) Afrika en Europa vullen elkaar wederzijds aan (…).”
“Op het moment dat Congo zelfstandig zijn eigen levenswijze kiest, wens ik dat het Congolese volk het geheel van onze gemeenschappelijke geestelijke, morele en religieuze waarden mag bewaren en ontwikkelen,” aldus Boudewijn.
*** Lumumba zag de koloniale realiteit heel anders. Hieronder de tekst van zijn memorabele toespraak…
Mannen en vrouwen van Congo, strijders van de vrijheid die we vandaag winnen, in naam van de Congolese regering groet ik u.
Aan jullie allemaal, beste vrienden, die onvermoeibaar aan onze zijde hebben gestreden, vraag ik om van deze 30 juni 1960, een onvergetelijke dag te maken die jullie onuitwisbaar in jullie harten zullen graveren, een datum waarvan u met fierheid aan uw kinderen de betekenis zult leren.
Geen Congolees die naam waardig zal ooit kunnen vergeten dat we deze onafhankelijkheid enkel door de strijd hebben veroverd, een strijd van alle dag, vurig en vol van idealen, een volgehouden strijd die ons ontberingen, lijden en ons bloed kostte.
Tot in het diepst van ons hart zijn we trots dat we die strijd met tranen, vuur en bloed gestreden hebben. Want die strijd was nobel, rechtvaardig en onontbeerlijk om een einde te maken aan de vernederende slavernij die ons met geweld was opgelegd.
Dit was ons lot gedurende tachtig jaar koloniaal regime, onze wonden zijn nog te vers en te pijnlijk om ze uit ons geheugen weg te wissen. Wij hebben dwangarbeid gekend in ruil voor lonen die veel te laag waren om voldoende te kunnen eten, ons waardig te kleden of te wonen of om onze kinderen als dierbaren te kunnen opvoeden.
Wij hebben spot, beledigingen, slagen gekend die we ‘s ochtends, ‘s middags en ‘s avonds moesten ondergaan, omdat wij ‘negers’ waren. Wij zijn getuige geweest van het afschuwelijke lijden van degenen die veroordeeld waren voor hun politieke standpunten of godsdienstige overtuigingen: verbannen in hun eigen land was hun lot nog slechter dan de dood.
Wij hebben gezien dat er in de steden prachtige huizen voor de blanken waren en bouwvallige barakken voor de zwarten.
Wie zal ooit de slachtingen vergeten waarbij zo velen van onze broeders omkwamen, de cellen waarin degenen werden geworpen die weigerden zich aan een regime van onderdrukking en uitbuiting te onderwerpen. Wij, die in ons hart en met ons lijf geleden hebben onder de koloniale onderdrukking, wij zeggen nu luid en duidelijk: dat alles is voortaan gedaan!
De Congolese republiek is afgekondigd en ons land is nu in de handen van haar eigen kinderen. Samen, broeders en zusters, beginnen wij een nieuwe strijd, een verheven strijd die ons vrede, welvaart en aanzien zal brengen.
Samen zullen wij sociale rechtvaardigheid vestigen en ervoor zorgen dat iedereen een rechtvaardige vergoeding voor zijn arbeid ontvangt. Wij zullen de wereld tonen wat de zwarte man kan realiseren wanneer hij in vrijheid kan werken, en wij zullen van Congo het stralend voorbeeld voor heel Afrika maken.
Wij zullen erop toezien dat de landerijen van ons land werkelijk ten goede komen aan de kinderen van de natie. Wij zullen al die oude wetten herbekijken en er nieuwe maken, die rechtvaardig en nobel zullen zijn.
En daarom, mijn beste landgenoten, wees er zeker van dat we niet alleen kunnen rekenen op onze enorme krachten en onze immense rijkdommen, maar ook op de hulp van tal van derde landen wier samenwerking wij zullen aanvaarden wanneer die loyaal is en niet op gericht op het opdringen van een of andere politiek.
Zo zal het nieuwe Congo, dat mijn regering gaat opbouwen, een rijk, vrij en welvarend land zijn. Ik vraag ieder van jullie op te houden met de stammentwisten, die ons uitputten en riskeren ons belachelijk te maken in het buitenland.
Ik vraag jullie allemaal voor geen enkel offer terug te deinzen om onze grandioze opdracht tot een goed einde te brengen. De onafhankelijkheid van Congo markeert een beslissende stap naar de bevrijding van het volledige Afrikaanse continent. Onze sterke nationale volksregering zal het geluk in het land brengen.
Ik nodig alle Congolese burgers, mannen, vrouwen en kinderen uit om zich resoluut aan hun taak te wijden om een bloeiende nationale economie tot stand te brengen die onze economische onafhankelijkheid zal verzekeren.
Hulde aan de strijders voor nationale bevrijding! Lang leve de onafhankelijkheid en Afrikaanse eenheid! Lang leve het onafhankelijke en soevereine Congo!
Patrice Lumumba, 30 juni 1960
*
