Het laatste Laakdals nieuws, heet van de naald….
De drang tot vliegen heeft de mens altijd beziggehouden. De nog steeds vrij jonge luchtvaart heeft een totale ommekeer gebracht. De wereld kan anno 2022 afgereisd worden zonder dat het veel tijd kost. Binnen de twaalf uur sta je aan de andere kant van onze blauwe bol.
* De broers Orville (1871-1948) en Wilbur Wright (1867-1912) verdienden hun brood met een fietsenmakerij in Dayton in de Amerikaanse staat Ohio.
* Ze werden vooral geïnspireerd door de geschriften van de werktuigkundige Otto Lilienthal uit Berlijn. Edoch … Otto Lilienthal kwam in 1896 om het leven tijdens een experiment met een … zweeftoestel.
* De broers Wright wilden een bestuurbaar toestel maken, met vleugels en een motor. In 1902 bouwden ze een zweefvliegtuig met bevredigende vliegeigenschappen. De tweedekker van de Wrights kreeg een spanwijdte van 12,2 meter en een lengte van 6,4 meter. Het dragend oppervlak van de vleugels was 47,4 vierkante meter.
* De volgende stap was het ontwerpen van het eerste motorvliegtuig. Orville en Wilbur Wright maakten de eerste motorisch voortbewogen vlucht op 17 december 1903 op het strand van Kitty Hawk in North Carolina, nadat een eerste poging drie dagen eerder jammerlijk mislukte.
* Op die gedenkwaardige 17 december werden vier pogingen ondernomen, waarbij Orville en Wilbur elkaar als piloot afwisselden.
* Bij de eerste poging hield Orville het vliegtuig twaalf seconden in de lucht. Hierbij werd een afstand van 37 meter afgelegd. Later op de dag maakte Wilbur een vlucht van 59 seconden. Hij legde 256 meter af.
** De luchtvaart was geboren. Goed tien jaar later werden de eerste vliegtuigen al ingezet in W.O.I.
*** Hoe betrekkelijk dichtbij die tijd is, leid ik af aan de ouderdom van mijn grootmoeder Marie. Net als Orville (1871-1948) werd ook zij in 1871 geboren, werd 82 jaar oud en overleed in 1953 ,een maand voor de geboorte van mijn broer Herman, die 10 jaar jonger is dan ik.
Herman is nu een bijna zeventiger, ik een bijna tachtiger … Tempus fugit – De tijd vliegt.
Op 16 juli 1872 werd Roald Amundsen geboren in Borge, een plaats in het zuidoosten van Noorwegen, in een familie van scheepseigenaars en kapiteins.
* 
Als de jonge Amundsen hoorde over de reis die een landgenoot in 1888 naar Groenland maakt , is zijn aandacht gewekt en besluit hij óók ontdekkingsreiziger te worden.
* Op zijn 25ste neemt hij deel aan een tweejarige Belgische Antarctische Expeditie die geleid wordt door Adrien de Gerlache. De Belgica is het eerste schip dat overwintert in Antarctica.
* Enkele jaren na deze expeditie leidt Amundsen een expeditie die de ‘Noordwestelijke Doorvaart’ , van de Atlantische Oceaan naar de Grote Oceaan dwars door de poolarchipel van Canada, zal proberen over te steken.
* Die expeditie uit 1903 verloopt aanvankelijk niet succesvol. Het schip komt vast te zitten in het ijs en de bemanning moet wachter op het einde van de winter. Een jaar later bereikten ze wel hun doel.
* Na deze barre tocht plant Amundsen in 1909 weer een expeditie om als eerste de geografische noordpool te bereiken. September van dat jaar verneemt hij echter dat de Amerikaanse ontdekkingsreiziger Robert Peary hem voor is geweest.
* Amundsen verandert zijn plannen. De zuidpool wordt zijn doel. Tot op dat ogenblik is nog nooit een mens op het zuidelijkste puntje van de aarde geweest. De Noor vertrekt in 1910 en overwintert met zijn team in de buurt van het Ross-ijsplateau in de Walvisbaai.
* Op dat zelfde ogenblik is ook de Britse ontdekkingsreiziger Robert Falcon Scott bezig met een missie naar de zuidpool.
* Amundsen heeft echter een voorsprong. Hij bevindt zich 90 kilometer dichter bij de zuidpool. Zijn concurrent heeft echter een snellere route naar de pool. Amundsen moet snel een weg vinden door de Trans-Antarctische bergen.
* De echte tocht van Amundsen naar de geografische zuidpool begint op 20 oktober 1911. Hij reist samen met Olav Bjaaland, Helmer Hanssen, Sverre Hassel en Oscar Wisting en bereikt de zuidpool op 14 december 1911, vandaag 111 jaar geleden.
* Robert Falcon Scott bereikt de zuidpool 35 dagen later en vindt de tent van Amundsen met een aan hem gerichte brief. Het vergaat de Brit en zijn teamleden hierna slecht. Allen overlijden wellicht op de terugweg naar hun kamp.
* Amundsen laat pas op 7 maart 1912 de wereld weten dat hij en zijn expeditieleden de zuidpool hebben bereikt.
* In 1925 probeert Amundsen per luchtschip de geografische noordpool te bereiken. Hij wordt gesteund door de rijke James Ellsworth. De eerste poging slaagt niet. In 1925 volgt een tweede poging.
* Met aan boord onder andere Lincoln Ellsworth, de Italiaan Umberto Nobile en piloot Hjalmar Riiser-Larsen stijgt het luchtschip de Norge op 11 mei 1926 op vanaf Svalbard. Zestien uur later bereikt het schip de geografische noordpool. De bemanning gooit hierop Noorse, Italiaanse en Amerikaanse vlaggen naar beneden.
* Mogelijk bereikte Amundsen als eerste ook de geografische noordpool. Aan ‘de rechtmatigheid’ van eerdere claims van ontdekkingsreizigers als Frederick Cook en Robert Peary wordt namelijk getwijfeld.
* De avontuurlijke Noor stierf geen natuurlijke dood. Kon ook moeilijk met zo’n palmares. Tijdens een vliegtuigcrash in 1928 in de Noordelijke IJszee was het zo ver. Uitgerekend tijdens een reddingsmissie nog wel.
* Het neergestorte vliegtuig en het lichaam van Amundsen zijn evenwel nooit teruggevonden. Stof genoeg voor veel heldhaftige verhalen.
(bronnen Historiek en Wikipedia – vrije/gratis foto)
De Engelse bioloog Charles Darwin deed op 24 november 1859 zijn beroemde evolutietheorie uit de doeken in zijn boek “On The Origin of Species” by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life”.
*(Over de oorsprong van soorten) door middel van natuurlijke selectie, of het behoud van begunstigde rassen in de strijd om het bestaan).
* De eerste druk van dit revolutionaire boek was meteen uitverkocht. Darwin beschreef hoe nieuwe diersoorten ontstaan, dat ze niet onveranderlijk zijn en ook niet door een God worden geschapen.
* Volgens hem zijn vele soorten in de loop van miljoenen jaren geëvolueerd. Dieren, zo ontdekte Darwin, passen zich voortdurend aan veranderende omstandigheden in hun omgeving aan: het principe van natuurlijke selectie.
* De bioloog deed zijn ideeën op tijdens zijn bezoek aan de Galapagos-eilanden in 1835, toen hij met het schip de HMS Beagle de wereld rondtrok.
* De Galapagosgroep die tientallen eilanden omvat en zich over honderden kilometers uitstrekt, vormt een ideale omgeving voor natuurlijk selectie.
* Darwin ontdekte onder meer dat bv. vinken die op de verschillende eilanden leven op subtiele wijze van elkaar verschillen. Deze veranderingen, zo ontdekte de bioloog, waren ontstaan doordat de vogels zich hadden aangepast aan de specifieke biotopen van de diverse eilanden.
* On The Origin of Species was dus direct een verkoopsucces. De eerste oplage van 1 250 exemplaren was binnen een dag uitverkocht. Intussen zijn er dat al veel met … negen nullen.
Clem : “Niet vergeten dat de evolutie ook vandaag nog altijd doorloopt. Vooral de tijdspanne die gemoeid is met de onmenselijk harde wet van ‘survival of the fittest’ kunnen wij moeilijk bevatten.”
“Wat betekenen miljoenen jaren evolutie als wij persoonlijk met wat geluk maar een periode van 80-90 jaren kunnen ervaren. We lopen hier trouwens nog maar een paar miljoen jaren rond. Als er diersoorten uitgestorven zijn of ook nu nog uitsterven (of erbij komen), heeft dat te maken met evolutie (of soms ook met een planetaire ramp).”
“De mens is ook een diersoort en dus niet immuun voor evolutie en verandering. Misschien zijn we binnen 500 jaar al flink aangepast aan een leven met fijn stof en een verhoogde CO2-concentratie op een aardbol die een paar graden warmer is. En alleen degenen die zich hebben aangepast , overleven probleemloos : een wrede survival of the fittest…akelig toch!”
“Gelukkig heeft de mens een enorme dosis intelligentie meegekregen zodat we ons niet fatalistisch moeten neerleggen bij die evolutiewet en kunnen we ons via wetenschap en technologie wapenen tegen bv. nieuwe ziekten (corona!) en milieubedreigingen. Hopen we.”
* Groeten van een eukaryote afstammeling van de Saccharomyces cerevisiae … of was het tóch Adam en Eva?
De Amerikaanse spektakelfilm Ben Hur ging op 18 november 1959 in première in het Loew’s State Theatre in New York.
* BH is de verfilming van de roman van de Amerikaanse schrijver Lew Wallace en werd geregisseerd door William Wyler.
* Ben Hur werd een enorm succes. De film won maar liefst 11 Oscars.
* Centraal in de film zijn de twee oude vrienden die op een dag lijnrecht tegenover elkaar komen te staan: de Joodse prins Judah Ben-Hur en een Romeinse generaal. Ben-Hur wordt uiteindelijk als slaaf verkocht.
* Men verwachtte nooit meer iets van hem te horen, maar Ben-Hur is vastbesloten terug te keren om zijn volk te redden van de Romeinse overheersing.
* Hoogtepunt van de film is voor velen een 20 minuten durende wagenrace in het Romeinse Colosseum.
De Britse egyptoloog en archeoloog Howard Carter (1873-1939) deed 4 november 1922 , vandaag 100 jaar geleden, dé ontdekking van zijn leven. En niet van het zijne alleen…
* Carter – financieel gesteund door Lord Carnarvon (1866-1939) – ontdekte na tien jaar zoeken in het Dal der Koningen het graf van de jonge farao Toetanchamon. Meteen een van de grootste culturele ontdekkingen ooit.
* Op 4 november 1922 vond Carter de eerste sporen van het graf, uitgerekend onder het puin van het graf van Ramses VI. Hij stuitte op een muur en zag het teken van Toetanchamon. Drie dagen later vond de egyptoloog ook de toegang tot het graf.
* Als het graf geopend wordt, blijkt het nog niet bezocht te zijn door grafschenners, in tegenstelling tot andere graven in de vallei.
* In de vier kamers worden maar liefst vijfduizend voorwerpen gevonden, vele bestreken met een goudlaag. De talloze cultusvoorwerpen, juwelen, muziekinstrumenten, meubilair en machtssymbolen waren voorwerpen die de overleden farao moesten vergezellen op zijn tocht naar het dodenrijk.
* Het beroemdste object is zonder meer het ‘dodenmasker’ van Toetanchamon , die amper 20 werd.
* De archeoloog stuurde meteen volgend telegram naar zijn sponsor Lord Carnarvon: “…eindelijk in de Vallei een schitterende en intacte tombe gevonden die ik veilig heb gesteld voor uw komst, gefeliciteerd.”
* Howard Carter deed er ongeveer tien jaar over om de graftombe leeg te halen. Ieder voorwerp moest immers geïnventariseerd en gefotografeerd worden. Pas op 16 februari 1923 opende de Britse egyptoloog de sarcofaag van Toetanchamon.
** “Toetanchamon werd niet vermoord, zoals veel mensen dachten. Hij kreeg een ongeval terwijl hij op jacht was in de woestijn. Hij viel van een kar en brak zijn linkerbeen, dat is volgens mij hoe hij echt om het leven kwam”, aldus Zahi Hawass, algemeen secretaris van de Egyptische Hoge Raad voor de Oudheid
** Toetanchamon was als farao weinig belangrijk. Maar bij het grote publiek werd ‘Toet’ overbekend vanwege zijn ongeschonden graf vol waardevolle voorwerpen. Een nooit eindigende belangstelling voor de Egyptische cultuur en – schatten kwam eraan.
** Na de inventarisatie van alle vondsten trok Carter zich terug uit de archeologie en werd hij verzamelaar.
** Carter stierf in 1939 op 64-jarige leeftijd. De relatief hoge leeftijd van Carter ziet men als bewijs dat Carter niet getroffen werd door de vermeende vloek van de farao, die andere leden van de opgravingsploeg zou hebben getroffen. Te beginnen met Lord Carnarvon, de financier van de onderneming (vrije foto’s – info bij Wikipedia en andere media)
Meer weten? Rood klikken. Beslist doen!
Bij gebrek aan een valabel Europees-Amerikaans verhaal, trekken we even naar Azië waar in 1605 op 27 oktober de mogolkeizer Akbar de Grote overleed. Hij werd in 1556 keizer nadat zijn vader Nasiruddin Humayu zijn laatste adem had uitgeblazen.
* Op dat moment bezat Akbar Delhi en een deel van de Punjab. Uiteindelijk zou hij het rijk fors uitbreiden.
* In 1576 had hij, na een reeks veldtochten, al het gezag over heel Noord-India en later veroverde hij ook nog Kashmir en de Kaboelvallei.
* Akbar de Grote liet zich beïnvloeden door verschillende godsdiensten. Hij gaf onder meer opdracht de bijbel en een heilig boek uit het hindoeïsme, de Atharva Veda, te vertalen. Bekend is ook dat er vanaf 1580 drie jezuïetenmissies aan zijn hof verbleven.
* Na het bestuderen van de verschillende godsdiensten riep de keizer uiteindelijk de nieuwe staatsgodsdienst uit die hij Din Ilahi (Goddelijk Geloof) noemde.
* In deze godsdienst wilde hij de essenties van alle godsdiensten verenigen. Uiteraard kwam hijzelf aan het hoofd ervan te staan
* Toen Akbar de Grote op 27 oktober 1605 overleed, kwam er ook een einde aan de Din Ilahi-godsdienst. (bewerkt en foto in Historiek)
Op 26 oktober 1861 hield de Pony Express ermee op. Anderhalf jaar eerder was de beroemde postverbinding opgericht door een drietal ondernemers. In deze periode was communicatie tussen het westen en oosten van Amerika nog erg moeilijk.
* De Pony Express was het eerste snelle transportmiddel voor kleine goederen en post over het Noord-Amerikaanse continent. Poststukken konden in tien dagen van St. Joseph (Missouri) naar Sacramento (kust van de Stille Oceaan), worden vervoerd. Veel sneller dan eender welke postkoets.
* Werken voor de Pony Express was echter niet voor iedereen weggelegd. Omwille van de grote gevaren werden vooral jonge, moedige ruiters gevraagd. Vooral weeskinderen waren erg gegeerd want voor hen was het werk kennelijk uitermate geschikt. Lees maar …
Wanted: Young, skinny, wiry fellows not over eighteen. Must be expert riders, willing to risk death daily. Orphans preferred. (afbeelding)
* De bekendste ruiter van de Pony Express is ongetwijfeld William Cody (1846-1917), beter bekend als Buffalo Bill. Hij werkte in 1860 voor de avontuurlijke transportdienst. Later maakte BB naam tijdens verschillende Indiaanse oorlogen. Maar echt beroemd werd Cody met zijn Wild west show, waarmee hij door Amerika en Europa reisde.
*** Op 26 oktober 1861 werd het einde van de Pony Express aangekondigd. Twee dagen eerder werd Salt Lake City via de transcontinentale telegraafdienst verbonden met Omaha, Nebraska and Sacramento, California. (gelezen/bewerkt in Historiek)
De Portugese zeevaarder Fernâo de Magalhães , bij ons gewoon Ferdinand Magellaan, was net als Christoffel Columbus een belangrijke ontdekkingsreiziger. (foto – Monument der Ontdekkingen-Lissabon)
Magellaan leidde de eerste zeilreis omheen Zuid Amerika en bewees daarmee dat de wereld een bol was en geen platte schijf, zoals enkele zonderlingen in onze tijd nog beweren.
Ferdinand Magellaan werd in 1480 uit een adellijke familie geboren, datum onbekend. Als jongen flaneerde hij aan het hof in Lissabon, waar hij prachtige verhalen hoorde over reizen en verre landen…
Vasco da Gama was om Afrika gezeild en had het Verre Oosten bezocht. Christoffel Columbus was naar het westen vertrokken en ontdekte (onbewust) Amerika. Magellaan wou ook naar zee…
Na de goede afloop van een reis naar Oost-Indië smeedde hij plannen om via het westen naar Indië te zeilen. In 1519 vertrok Ferdinand Magellaan met vijf schepen uit Spanje voor een reis naar het westen.
Columbus had dit ook al geprobeerd, maar was het werelddeel Amerika op zijn weg tegengekomen. Magellaan zou door verder naar het zuiden te zeilen, deze hindernis omzeilen.
Ferdinand Magellaan zeilde eerst zuidwaarts langs de Afrikaanse kust en stak dan op goed geluk de Atlantische Oceaan over. Bij Zuid-Amerika zette hij zijn zuidelijke koers voort.
Hij zeilde langs de hele oostkust van Zuid-Amerika naar het zuiden. Eén schip ging verloren in de zeestraat, die tegenwoordig bekend staat als de Straat van Magellaan.
De overige vier schepen kregen het zwaar te verduren, want in de zeestraat werden ze geteisterd door ettelijke stormwinden. Op 21 oktober 1520 (exact 501 jaar geleden) vond Magellaan een ingang op 52 graden zuiderbreedte.
Drie schepen lukten de doortocht door de moeilijk te bevaren zeestraat. Het vierde schip keerde terug.
Toen de drie schepen de onbekende Grote Oceaan bereikten was er wekenlang geen wind, met alle miserie (honger en dorst) van dien. Toch bereikte hij de huidige Filippijnen, eilanden die veel later genoemd werden naar de Spaanse koning Filips II, zoon van keizer Karel , in wiens rijk de zon nooit onderging.
Ferdinand Magellaan sneuvelde op 27 april 1521 tijdens een gevecht met plaatselijke bewoners. Hij was pas 41. Uiteindelijk bereikte maar één schip, de ‘Victoria’ de thuishaven in Spanje. Slechts 18 van de 270 bemanningsleden overleefden de ontberingen.
De naam Magellaan leeft nog steeds voort in de Straat van Magellaan, de zeestraat in het zuidelijkste deel van Zuid-Amerika tussen Patagonië en Vuurland. Ook de magelhaenpinguïn (foto op Falklands) en de Magelhaense wolken, twee lichtende wolken van sterren in ons Melkwegstelsel, werden naar hem genoemd.
– (vrij uit Absolute Figures) –
Op 17 oktober 1897 schreef de Zweedse ballonvaarder Salomon August Andree voor het laatst in zijn dagboek. Pas drieëndertig jaar later werd het dagboek gevonden en werd duidelijk wat de ballonvaarder en zijn mede-expeditieleden tijdens een gevaarlijke expeditie in 1897 allemaal hadden meegemaakt.
** Salomon August Andree maakte met de Svea, zijn eigen ballon, in totaal negen vluchten. Hij stak onder meer de Oostzee over en kon een hoogte van vijf kilometer bereiken. Dat smaakte naar meer.
** Vanaf Spitsbergen wou hij via de noordpool naar Alaska vliegen. Henri Lachambre in Parijs bouwde een nieuwe ballon: de Örnen (adelaar). Die had een diameter van twintig meter en een volume van bijna 5000 m³, gevuld met waterstof.
** De Zweedse media stonden echter sceptisch tegenover de plannen van de ballonvaarder. Alfred Nobel (die van het buskruit), één van de belangrijkste geldschieters van de expeditie, bleef Andree echter steunen. De ballon werd nog groter gemaakt.
** Op 30 mei 1897 landden Andree en zijn expeditieleden opnieuw op Spitsbergen. 11 juli begonnen de drie mannen aan hun tocht.
** Meteen na de start ging het al mis. Een van de touwen waarmee de vlieghoogte en de richting van de ballon wordt geregeld, ging verloren. Ballast werd overboord gegooid om niet in zee te storten.
** Vier dagen na hun vertrek werd een postduif gevonden met het bericht dat de expeditie 82°2′ NB had bereikt. Daarna bleef het angstvallig stil.
** Pas in 1930 , 33 jaar later, werd duidelijk dat de ballon was neergestort. Bij Kvitøya ten oosten van Spitsbergen werd een boot gevonden met de lijken van de drie mannen erin, evenals logboeken, dagboeken en foto’s van de tocht.
** Uit de aantekeningen bleek dat de wind de ballon ongewenste richtingen had opgestuurd. Uiteindelijk was de ballon op 14 juli op het ijs geland.
** Het drietal ballonvaarders had vervolgens geprobeerd met sleeën en een boot Frans Jozefland te bereiken. Westwaartse drift van het ijs maakte dit echter onmogelijk.
** Oktober 1897 bereikten de mannen uiteindelijk Kvitøya. Daar zijn ze alle drie omgekomen. De laatste aantekening dateert van 17 oktober.
** De lichamen van de expeditieleden werden overgebracht naar Zweden. Erg veel Zweden kwamen hen in Stockholm de laatste eer bewijzen.
** In Andrees geboortedorp Gränna wordt ter ere van de ballonvaarder nog ieder jaar een ballondag gehouden. (naar een verhaal in Historiek)
Aangenomen wordt dat Marco Polo (1254-1324) werd geboren op 15 september 1254. 17 was hij toen hij met zijn vader en oom op missie naar het Verre Oosten vertrok.
* Met het reisgezelschap volgde Marco de Zijderoute en deed onder andere het toenmalige Perzië, China en Indonesië aan. Op hem moeten al die ontmoetingen met al die boeiende, vreemde lui een geweldige indruk hebben gemaakt.
* Toen het gezelschap handelaars aankwam in China werden ze uitgenodigd door Kubilai Khan, de heerser van het Mongoolse Rijk, om een tijdje aan zijn hof te verblijven. (prent L)
* Voor Marco Polo dè gelegenheid om meteen te beginnen met de beschrijvingen van alle volkeren, hun religies, gebruiken en culturen die hij onderweg van dichtbij mocht ontmoeten .
* Marco Polo viel in de gunst van de groot-chan Koebilai en maakte namens de Mongolen-leider verschillende reizen, onder meer naar Tibet, Burma en Tsjamba. Van 1282 tot 1285 is Marco Polo zelfs gouverneur van de grote stad Sangui (Nanking). Hij keerde pas in 1295 terug in Venetië en vestigde zich daar als koopman.
* Het boek Il Milione , was voor vele Europeanen de eerste kennismaking met de volkeren en culturen van het Verre Oosten. Marco beschreef de pracht van China en het Mongoolse Rijk en had het ook over vele in Europa nog onbekende zaken zoals steenkool en papieren geld.
* Zijn geografische kennis werd alras ook gebruikt door cartografen en verbreedde de horizon voor de latere lichting ontdekkingsreizigers als Christoffel Columbus e.a. Amerigo Vespucci. (bewerkt uit Historiek)