‘Verloren Maandag’
Soms gaat er wel eens wat verloren. Dat gebeurde gisteren, met de maandag na Driekoningen. In de provincie Antwerpen eet men die dag worstenbroden en appelbollen. Over het ontstaan is men het niet helemaal eens.
‘Verloren Maandag’ is de maandag die volgt op de eerste zondag na Driekoningen. Vooral in de provincie Antwerpen is het dan traditie om worstenbroden en appelbollen (en nog ander zoets) te eten.
Maar hoe is die maandag zo ‘verloren’ gegaan? Er circuleren meerdere verklaringen, die terug te brengen zijn tot volgende drie hypotheses:
- Ambtenaren leggen eed af
Verloren maandag zou verwijzen naar de verloren maar ook verzworen maandag (in het Frans: lundi parjugé) waarop ambtenaren in het begin van het jaar hun eed aflegden.
Een 18de-eeuwse akte uit Leuven noemt de dag voor het eerst verloren, want de eedaflegging van de ambtenaren werd duchtig gevierd en dus werd er de rest van de dag niet gewerkt.
Het Antwerpse worstenbroodje zou zijn ingevoerd door het stadsbestuur, dat een goedkope snack zocht voor dat ambtenarenfeest. Dat werd een broodje met (goedkoop) vlees, dat in de 20ste eeuw het worstenbroodje zou worden.
- Nieuwjaarsreceptie van de gilden
Andere bronnen verwijzen niet naar ambtenaren, maar naar het nieuwjaarsfeest van de gilden, dat op de maandag na Driekoningen viel. De rechten en plichten van de ambachtslui werden voorgelezen en er werd flink gevierd.
Aan werken kwam niemand nog toe op die verloren maandag. De worstenbroodjes werden (al dan niet te koop) aangeboden door de gilden of door herbergiers.
- Drinken in de haven
Ook de Antwerpse haven figureert in de mogelijke verklaringen. Havenarbeiders in Antwerpen mochten traditioneel elke maandag na de zondag na Driekoningen op kosten van hun baas drinken.
Bij die traktatie kregen ze iets warms te eten: een broodje met (goedkoop) vlees ertussen – de voorloper van het hedendaagse worstenbroodje. De appelbol werd pas later toegevoegd aan het ‘menu’ van de Verloren Maandag.
*** Over de datum van ‘Verloren Maandag’ ontstaat geregeld een discussie, maar traditioneel hoort er altijd een zondag tussen Driekoningen en de datum van ‘Verloren Maandag’ te zitten.
Wanneer 6 januari op een zondag valt, is ‘Verloren Maandag’ niet de volgende dag, maar een week later (namelijk op maandag 14 januari). Dit was bijvoorbeeld in 2019 het geval. Sommigen vieren het dan toch op maandag 7 januari. –Met dank aan Kerk&Leven-