het huwelijk van de 15de eeuw
Bruisende plekken: het spectaculairste huwelijk van de vijftiende eeuw werd voltrokken in Damme
- In de reeks “Bruisende plekken” ontdekken VRT-journalist Jos Vandervelden en fotograaf Alexander Dumarey de plaatsen waar ooit mensen feestten, dansten, vierden of genoten. Maar waar de sporen van de geschiedenis zo goed als weggevaagd zijn en voorbijgangers niet beseffen dat ze geschiedenis onder hun voeten hebben. Vandaag …
– Het politieke huwelijk tussen Karel de Stoute en Margareta van York –
* Al jaren werd er gewerkt aan het nieuwe stadhuis van Damme. Maar nog steeds stond het in de steigers toen hertog Karel de Stoute uitgerekend in Damme zijn nieuwe Engelse bruid wilde huwen.
* Eustachius Wyts, de baljuw van Damme bood dan maar zijn eigen woning aan, het huis Sint-Jan. Op 3 juli 1468 voltrok zich hier het huwelijk tussen Karel de Stoute en Margareta van York, het politieke huwelijk van de eeuw, een Bourgondisch huwelijk in alle betekenissen van het woord.
Een aantrekkelijke huwelijkspartij
* De Bourgondische hertogen verzamelden grondgebied met militair geweld, economische gunsten aan adel en clerus, en het ultieme instrument, huwelijkspolitiek.
* Karel de Stoute was 7 jaar toen hij voor het eerst in het huwelijk trad met de twaalfjarige Catharina van Valois.
* Hij was 21 bij zijn tweede huwelijk met Isabella van Bourbon. Beide vrouwen stierven jong. Toen zijn vader Filips de Goede in 1467 overleed, erfde hij een rijk dat spectaculair was uitgebreid. Zijn derde huwelijk moest het Bourgondische rijk nog grootser maken.
* Waar Filips de Goede nog geaarzeld had, stortte Karel de Stoute zich in een alliantie met Engeland. De jonge hertog wilde zich losrukken van de koning van Frankrijk en goede relaties opbouwen met het economisch machtige Engeland.
* De aantrekkelijke huwelijkspartij heette Margareta van York, zuster van de Engelse koning Edward IV. Ze was 22 jaar, een hoogst rijpe leeftijd om uitgehuwelijkt te worden.
* De Fransen lieten nog geruchten verspreiden dat de Engelse koningszuster een zedeloos leven zou hebben geleid met talrijke minnaars. Karel was echter niet te vermurwen, tekende een huwelijkscontract, en tegelijk een nieuw handelsakkoord met Engeland.
Op weg naar Brugge
* Op 25 juni 1468 om 18 uur meerde Margaretha van York, begeleid door een hele Engelse vloot aan in Sluis. In het havenstadje kreeg ze een week om zich in het huis van edelman Gui de Baenst voor te bereiden op het huwelijk. Het was hier dat Karel de Stoute zijn verloofde voor het eerst ontmoette, niet voordat zijn moeder Isabella van Portugal de eerste introductie had gedaan.
* Vroeg in de morgen van 3 juli huwden Karel de Stoute en Margareta van York in het toen nog welvarende Damme. De stad lag op de weg van Sluis naar Brugge. Daar maakten duizenden zich op voor een feest waar de Bourgondiërs alle registers voor opentrokken.
* Het huwelijk voltrok zich in de eetkamer van huis Sint-Jan. Het nog maar pas gebouwde patriciërshuis was het eigendom van Eustachius Wyts, de baljuw van Damme. De bisschoppen van Salisbury en Doornik zegenden het huwelijk in onder het toeziende oog van een pauselijke gezant.
* Waarna Karel zich repte naar Brugge om de laatste richtlijnen te geven voor het echte spektakel: de Blijde Inkomst van zijn nieuwe bruid, de nieuwe hertogin van Bourgondië.
Banketten met zeldzame spijzen
Kroniekschrijvers hebben zich uitgeput in opsommingen en exposés van de pracht en praal van het Brugse huwelijksfeest, al dan niet verrijkt met een dosis verbeelding.
* In de archieven is nog steeds te lezen hoe de chroniqueurs woorden te kort kwamen. Over gasten gekleed in rood fluweel, zwarte damast of karmijnrode zijde, met bont van hermelijn of eekhoorn, en halssnoeren met edelstenen en zilveren bellen. Over banketten met zeldzame spijzen in zilveren of gouden vaatwerk.
* Over welstellende delegaties uit Florence, Venetië, Spanje of Engeland en een parade van edelen en hun schildknapen, wethouders en baljuws, bisschoppen en kloosterlingen. Over een stad vol wimpels en erebogen waarlangs de bruid gezeten op een rosbaar -een draagstoel- door de stad werd geleid.
* Aan een van de stadspoorten zou zelfs het huwelijk van Alexander en Cleopatra zijn uitgebeeld, alsof het nieuwe koppel al meteen op de hoogste trap in de geschiedenis stond.
* Het hertogelijk huwelijk was een goed huwelijk, al was Karel de Stoute niet helemaal tevreden. Uit zijn tweede huwelijk had hij een dochter overgehouden, Maria van Bourgondië. Maar vastberaden wachtte hij op een zoon, een prins. Het huwelijk bleef echter kinderloos ondanks de bedevaarten die Margareta ondernam. Lag het aan Karel zelf?
* De hertog was hooguit een vierde van zijn tijd in het gezelschap van zijn vrouw. De andere tijd reisde hij door zijn land, dromend van een groter rijk en dol op militaire escapades.
*** 43 was Karel de Stoute en 9 jaar gehuwd, toen hij sneuvelde in de ‘Slag bij Nancy’.
De pleegmoeder van de Bourgondiërs
* Margareta van York werd weduwe en had de taak om haar jonge stiefdochter Maria van Bourgondië bij te staan in het bestuur van een rumoerig land.
* De intelligente en besluitvaardige Margareta zal de pleegmoeder worden van de volgende Bourgondische dynastie, ook nadat Maria van Bourgondië vrij onverwacht en veel te jong stierf.
* Vanuit haar paleis in Mechelen bleef ze achter de schermen een politieke rol spelen. Binnen de muren organiseerde ze een Bourgondisch hofleven met smaak voor kunst en wijsheid, en zonder twijfel voor wijn.
* De Vlaming dronk in de Bourgondische tijd bijzonder veel wijn, vooral de adel en de burgerij, en zeker de Bourgondische hofhouding. Vanuit Frankrijk was een bloeiende wijnhandel tot stand gekomen. De stad Damme was al in de vijftiende eeuw een bloeiende wijnmarkt.
* De stad had bovendien het stapelrecht op wijn uit La Rochelle en Saint-Jean d’Angély. Precies die laatste gaf haar naam aan huis Sint-Jan, of maison Saint-Jean.
–foto’s Alexander Dumarey-
* Het huis in de Jacob van Maerlantstraat in Damme met zijn hoge puntgevel en bordestrap heeft in al die tijd luttele wijzigingen ondergaan.
* In de zestiende eeuw kreeg Huis Sint-Jan aan de rechterzijde een buurhuis met een bijna even hoge puntgevel.
(met dank aan vrtNWS en fotograaf Alexander Dumarey)