GAZET VAN LAAKDAL

Historie van 5 maart

In ‘Vandaag de Dag’  3 gebeurtenissen die op 5 maart plaatsvonden in …

1923

De staten Nevada en Montana keren de eerste Amerikaanse pensioenen uit. De eerste pensionado’s krijgen 25 dollar, het ‘pensioen van de staat. In buurland Nederland ontstaat de huidige AOW in 1889 wanneer de Pruisische rijkskanselier Von Bismarck, een verzekering instelt voor inkomensderving bij ziekte, ouderdom en invaliditeit. In deze regeling staat ook voor het eerst de leeftijdsgrens van 65 jaar.

1946 

Sir Winston Churchill gebruikt de term IJzeren Gordijn om de naderende tweedeling in Europa aan te geven tussen het kapitalistische westen en het communistische oosten. Op dat moment zijn er nog velen die twijfelen aan zijn woorden.

1960

* 5 maart 1960 verlaat Elvis Presley, King of R/R het Amerikaanse leger na zijn terugkeer uit Duitsland. In Duitsland ontmoette hij zijn latere vrouw Priscilla. Dit wordt lange tijd geheim gehouden. Priscilla was ten tijde van de ontmoeting nog minderjarig. In 1967 traden zij in het huwelijksbootje.

Suezkanaal en Suezcrisis

In februari 1867 voer het eerste schip door het Suezkanaal. Het Suezkanaal is een verbinding tussen Port Saïd aan de Middellandse Zee en Suez aan de Rode Zee en vormt de scheiding tussen Afrika en Azië. Van kapitaal belang voor de wereldhandel.

* Het belang van het Suezkanaal is zeer groot, want voordien moesten schepen uit Europa met als reisdoel Azië helemaal om Afrika heen varen.

depositphotos_77184751-stockafbeelding-schepen-in-het-suez-kanaal* In de negentiende eeuw stippelde de Oostenrijkse ingenieur Alois Negrelli een nieuwe route uit. Het geld voor de bouw werd bijeengebracht door Ferdinand de Lesseps, die hiervoor de Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez oprichtte.

* Het kanaal werd gegraven door ongeveer 1,5 miljoen Egyptische arbeiders. De bouw eiste een hoge tol: 125.000 arbeiders overleden, grotendeels als gevolg van cholera.

* Het kanaal was aanvankelijk in het bezit van de Egyptische en Franse overheid. Egypte verkocht zijn aandeel later, wegens een grote buitenlandse schuldenlast, aan Groot-Brittannië. In 1882 trokken Britse troepen het gebied binnen om hun belang in het kanaal te beschermen.

image2* Deze toestand bleef tot in de jaren vijftig van de twintigste eeuw gehandhaafd. Vlak na de onafhankelijkheid van Egypte op 29 okt 1956 werd het Suezkanaal door de regering van Gamal Abdel Nasser genationaliseerd.

* Frankrijk en Engeland reageerden met een oorlog, die een week zou duren. Deze periode wordt de Suezcrisis genoemd. Deze crisis wordt vaak gezien als het definitieve einde van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk als grootmachten.

* De Verenigde Naties zegden later Egypte het alleenrecht op het Suezkanaal toe.

suezkanaal-400x266* De Egyptische president Abdel Fattah al-Sisi opende in augustus 2015 een ‘nieuw’ Suezkanaal.

* De komst van een extra waterweg, 72 km evenwijdig aan een deel van het 200 km lange oude kanaal, zorgt ervoor dat er nu twee keer zoveel schepen kunnen varen tussen de Middellandse Zee en de Rode Zee.

BELZONI ONTDEKT cHEFREN

Op 2 maart 1818 ontdekte de Italiaanse avonturier Giovanni Battista Belzoni een grafkamer in de Piramide van Chefren (Khafra), de op een na grootste piramide in Gizeh. Belzoni werd daarmee de voorloper van de Egyptologie.

* Belzoni was als variétéartiest (door zijn lengte van 2 meter trad hij op als krachtpatser) in Egypte zonder werk geraakt.

* Na een klus – het kolossale beeld van Ramses II op transport naar Engeland zetten – werd hij gefascineerd door de geheimen van de oude Egyptenaren.

* De piramides in Gizeh waren een uitdaging omdat de Griekse geschiedschrijver Herodotus tweeduizend jaar eerder stelde dat er zich geen binnenkamers in bevonden.

KAREL DE GROTE

Karel De Grote werd geboren op 2 april 742 en overleed in Aken op 28 februari 814. Tijdje geleden, niet? Hij werd bijna 72 jaar. Ongemeen oud voor die tijd. Lees even mee, je herkent beslist nog veel uit je schooltijd …

* Samen met zijn broer Karloman en zijn vader werd Karel in 754 gekroond door paus Stefanus II en ontving hij de titel Patricius Romanorum, beschermer van de Kerk van Rome. Na de dood van broer Karloman in 771, werd Karel alleenheerser over het Frankische rijk. In Frankrijk wordt hij Charlemagne genoemd.

* Met zijn kroning tot keizer door paus Leo op kerstdag 800 in Rome, werd Karels rijk ook de eerste vorm vanEuropese Unie’ zoals we die nu kennen.

* Tussen 772 en 804 onderwierp Karel de Grote de heidense Saksen. De bisdommen Münster en Osnabrück werden gesticht. Paus Hadrianus I riep hem om hulp in zijn pauselijke strijd tegen de Longobarden.

  • Charlemagne verenigde het Frankische rijk in 774. De overwinning van Karel de Grote op de Avaren in 775 leverde een grote oorlogsbuit op. Zij hadden immers Byzantium jarenlang beroofd van goud, sieraden en edelstenen. De rijke schat werd op zestien ossenwagens naar Aken gebracht.

° Tussen 785 en 801 voerde Karel ook nog strijd tegen de Arabieren (Moren) en de Basken die Spanje in hun greep hadden. Uit die tijd dateert ook het ‘Roelantslied’.

  • Roelant, leider van de achterhoede, en beladen met de geroofde goudschat uit Pamplona, komt in moeilijkheden. Aanvankelijk wil hij Karel niet lastigvallen en probeert  hij alleen stand te houden in de engte (pas) van Roncevalles. Tenslotte blaast hij toch om hulp. Hij doet dat door zó hard te blazen op zijn hoorn Olifant, dat het bloed hem uiteindelijk uit de slapen komt. Even later wordt hij overmeesterd en gedood.

* Karel beveiligde de grenzen van zijn rijk door het instellen van marken, waar hij markgraven benoemde. Die graven hadden een zekere vrijheid in het besturen van hun mark. Marken waren ook het betaalmiddel in Duitsland tot de euro kwam.

* De eenheid in zijn rijk realiseerde Karel in een eenvormig bestuurlijk en justitieel apparaat. Hij bevorderde de handel, de landbouw en de culturele ontwikkeling van zijn onderdanen. Hij trok geleerden aan als adviseurs en bevorderde het onderwijs onder meer door de bouw van kloosterscholen. Hij liet in zijn rijk verschillende paleizen bouwen, maar zijn voorkeur bleef uitgaan naar zijn Palts in Aken.

* Karel de Grote trachtte verband te leggen tussen de antieke, de christelijke en de Germaanse idealen, waarmee hij de grondsteen legde voor het christelijke Europa van latere eeuwen. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Lodewijk de Vrome. Nog later zouden  alle drie zijn zonen een deel van zijn rijk erven en zitten we binnen de kortste keren ook in … de Middeleeuwen.

Rijksdag in Berlijn brandt

Op 27 februari 1933 wordt de Rijksdag in Berlijn, het Duitse parlementsgebouw, in brand gestoken. Kort daarvoor is Adolf Hitler in Duitsland aan de macht gekomen.

* Bij de Rijksdagbrand gaat een groot deel van het parlementsgebouw in vlammen op. De nationaal-socialistische regering beschuldigt bijna onmiddellijk de communisten.

* Veel deskundigen betwijfelen of de brand inderdaad door communisten werd aangestoken. Velen geloven eerder dat de nazi’s de Rijksdag zelf in brand staken om zo een aanleiding te hebben om hard op te treden tegen de tegenstanders van de NSDAP.

* Bij de Rijksdag wordt de Nederlandse communist Marinus van der Lubbe opgepakt. De nazi’s stellen dat Van der Lubbe hulp had gekregen van een groep communisten. Op 10 januari 1934 wordt hij na een vier maanden durend proces barbaars onthoofd in Leipzig.

.

Verder op 27 februari:

  • 1900 – De Britse Labour Party wordt opgericht.
  • 1900 – Voetbalclub Bayern München wordt opgericht als een afscheiding van elf leden van voetbalploeg MTV München.
  • 1940 – Ontdekking van 14C, koolstof C-14.
  • 1991 – Golfoorlog: Amerikaans president George Bush Sr. zegt dat “Koeweit is bevrijd”.                (zie hoger mmv Historiek)

Napoleon ontsnapt uit Elba

Op 26 februari 1815 ontsnapte Napoleon uit Elba, het kleine eiland voor de Italiaanse kust. Daarheen was hij in 1814 verbannen. De keizer keerde terug naar Frankrijk en begon meteen aan een regeerperiode van 100 dagen. Die eindigde, zoals u wellicht nog weet, bij ons in Waterloo.

* In 1812 had Napoleon, op Rusland en het opstandige Spanje na, heel Europa stevig in handen. De tocht naar Moskou liep echter uit op een enorme ramp en in 1813 verloor Napoleon de volkerenslag bij Leipzig, wat het einde van het Franse Keizerrijk inluidde.

* In 1814 werd Napoleon verbannen naar het eiland Elba, waar hij de rest van zijn dagen mocht slijten als mini-keizer. Napoleon wist echter op 26 februari te ontsnappen, terwijl zijn tegenstanders in Wenen congresseerden over de toekomst van Europa.

* Met Napoleon ontsnapten ook zo’n 1000 getrouwen het eiland. Dat kon omdat de Franse en Engelse schepen die dag niet patrouilleerden.

* Napoleon landde op de Côte d’Azur. De Franse koning Lodewijk XVIII gaf meteen het bevel om de ontsnapte keizer te arresteren, maar de Franse troepen liepen massaal naar hem over. Niet de koning maar Napoleon was hún geliefde keizer.

* De route die Napoleon door Frankrijk aflegde is de geschiedenis ingegaan als de Route Napoléon en is nog steeds zeer populair bij toeristen.

Keizer koning Karel V

*** Karel (met de typische Habsburgkin) werd op 24 februari 1500 geboren in het Prinsenhof in Gent. Karel was de oudste zoon van Filips de Schone en Johanna van Castilië, beter bekend als Johanna de Waanzinnige.

* Karel werd in Mechelen opgeleid aan het hof van Margaretha van Oostenrijk, zijn tante die zijn erfenis als regentes behartigde. In 1515 werd Karel meerderjarig verklaard en werd hij koning van Spanje. (* in Veerle werd toen de toren van de kerk ingehuldigd)

* Keizer Maximiliaan I, de grootvader van Karel die met de jong overleden Maria van Bourgondië was gehuwd, had zijn kleinzoon al voor zijn dood naar voren geschoven als opvolger in het Heilige Roomse Rijk. Maximiliaan betaalde hoge bedragen aan enkele Duitse  keurvorsten om ze gunstig te stemmen.

* Maximiliaan overleed op 12 januari 1519. Karel trok met een leger naar Frankfurt, waar de nieuwe Duitse koning gekozen zou worden. Karel werd op 28 juni 1519 in Frankfurt gekozen als opvolger van Maximiliaan.

* De kroning tot koning vond op 23 oktober 1520 plaats in de Dom van Aken. En op 24 februari 1530 werd in de Sint-Petroniusbasiliek in Bologna Karel tot keizer van Heilige Roomse Rijk gekroond door paus Clemens VII.

** Karel werd de laatste keizer van het Heilige Roomse Rijk die door een paus gekroond werd.

* Karel V was een vrome katholiek die het protestantisme als een bedreiging voor de wereldlijke orde zag. Ketterij was staatsgevaarlijk en werd vanaf 1522 in de Nederlanden met alle middelen bestreden.

  • Maarten Luther

* In Duitsland had Karel V minder macht en minder mogelijkheden om zijn beleid door te drukken. Maarten Luther kreeg een vrijgeleide om in april 1521 te verschijnen op de Rijksdag van Worms. Luther verklaarde daar dat hij zijn stellingen niet wilde herzien.

* Luther werd op 26 mei 1521 met het Edict van Worms in de Rijksban gedaan. Keurvorst Frederik III van Saksen verleende hem evenwel ‘onderdak ‘op ‘de Wartburg’ in Eisenach.

* Karel probeerde negen jaar later tijdens de Rijksdag van Augsburg van 1530 nogmaals de christelijke eenheid in de Duitse gebieden te redden, maar zijn voorstel werd door de vergadering verworpen. Karel zou nog twintig jaar blijven strijden tegen de reformatie in Duitsland. Tevergeefs echter. Zijn gezag was daar definitief over and out.

* Keizer Karel V voltooide wel de Nederlandse eenheid in 1549 met de Pragmatische Sanctie. Hierin bepaalde hij dat de Zeventien Provinciën als één en ondeelbaar geheel overgeërfd zouden worden.

* Door de religieuze strijd van Karel in Duitsland zou zijn zoon Filips hem niet opvolgen als keizer van het Heilige Roomse Rijk.

* Op de rijksdag van Augsburg van 1555 sloten de Duitse vorsten de Godsdienstvrede van Augsburg. Hierin werd vastgesteld dat de Duitse vorsten voortaan vrij waren om de religie van hun keuze op te leggen aan hun onderdanen.

* Karel zag de Godsdienstvrede van Augsburg terecht als een persoonlijke nederlaag. Hij besloot af te treden ten gunste van zijn zoon.

* Karel nam op 25 oktober 1555 afscheid in Brussel. Zoon Filips volgde hem op als heer van de Nederlanden en koning van Spanje.

  • Laatste jaren

* Karel V vertrok uit Brussel. In Spanje vestigde hij zich in Jarandilla de la Vera. Hij liet een villa bouwen naast het klooster Cuacos de Yuste aan de voet van de Sierra de Gredos in Extremadura. Daar bracht hij zijn laatste jaren door.

* Karel V overleed op 21 september 1558. Twee dagen later werd zijn stoffelijk overschot bijgezet in een crypte onder het altaar van de kloosterkerk in Yuste.

** Acht jaar later, in 1566, brak in de Nederlanden de Beeldenstorm uit.

* De stoffelijke resten van keizer-koning Karel werden in 1573 door zoon Filips overgebracht naar het abdijcomplex Escorial bij de stad San Lorenzo de El Escorial, ongeveer 45 km ten noordwesten van Madrid. Karel ligt er omringd door zijn nazaten. (mmv Historiek)

 ‘voor eeuwig’ aan de VS

Al honderdzeventien jaar bevindt zich in het zuiden van het eiland Cuba de Amerikaanse marinebasis Guantánamo Bay. Het is de oudste overzeese marinebasis van de VS en de enige in een land waar de VS geen diplomatieke relaties mee heeft.

* Op 23 februari 1903 wordt de basis door Tomás Estrada Palma, de eerste president van Cuba, “voor de eeuwigheid” aan de Verenigde Staten verhuurd.

* De basis is al in 1902 gevestigd, kort na de  Spaans-Amerikaanse Oorlog, waarbij Amerika de Spanjaarden op Cuba verslaan. Dankzij het zogenaamde Teller-amendement dat toegevoegd is aan de oorlogsverklaring aan Spanje, kan Cuba na de oorlog door de Amerikanen niet als kolonie worden opgeëist.

* Tijdens de vredesonderhandelingen in Parijs krijgt Amerika echter wel het recht in het zuidelijk deel van de Baai van Guantánamo, een inham van de Caribische Zee in Cuba, een marinebasis in te richten.

* Afgesproken wordt dat Amerika het gebied zal pachten van Cuba dat enige tijd na de oorlog van 1898 onafhankelijk wordt. Ook wordt vastgelegd dat het pachtcontract alleen verbroken kan worden als beide landen daar toestemming voor geven.

*** Lees hier meer over de geschiedenis van Guantánamo Bay.    (met dank aan Historiek)

            Nog op 23 februari:

  • 1893 – In Duitsland wordt octrooi verleend op de revolutionaire dieselmotor van Rudolf Diesel.
  • 1905 – Paul Harris sticht in Chicago de Rotary Club.
  • 1917 – Begin van de Russische Revolutie

Slag bij Verdun


-De heilige weg, ‘La voie sacrée’, naar Verdun-

* In de ochtenduren van 21 februari 1916 , vandaag 106 jaar geleden in de eerste wereldoorlog WO 1, begon een zwaar Duits bombardement bij Verdun. Rond de vestingstad stonden 1 200 stukken artillerie opgesteld. Een miljoen ‘1 000 000 000’ granaten verwoestten een gebied van slechts dertig vierkante kilometer.

* De oprukkende Duitsers werden bij het Bois des Caures onder vuur genomen door de Franse verdedigers. De Franse mitrailleurs eisten een vreselijke tol. Vierduizend Duitsers sneuvelden. Resultaat ? De Duitse opmars werd twee dagen tegengehouden…

* De gevechten in het Bois des Caures worden nog elk jaar herdacht met een ceremonie op 21 februari. Vandaag dus ook.

tekst en foto – met dank aan ‘AbsoluteFigures.nl’ –

JEANNE D’ARC de franse chouchou

Joan_of_Arc_miniature_graded* Jeanne d’Arc is onlosmakelijk verbonden met de Franse geschiedenis. Haar leven vertelt het heroïsche verhaal van een Frans boerenmeisje dat op opmerkelijke wijze een belangrijke rol speelt in de middeleeuwse strijd tussen Frankrijk en Engeland.

* Jeanne d’Arc werd rond 1412 geboren toen Engeland en Frankrijk al een hele tijd bezig waren aan hun Honderdjarige Oorlog. De Engelsen bezetten, met behulp van de Bourgondiërs, hun bondgenoten, een groot deel van Noord-Frankrijk.

* Volgens de overlevering hoorde Jeanne d’Arc vanaf haar tiende stemmen. Jeanne krijgt te horen dat het land bevrijd moet worden van de Engelsen.

* Jeanne trekt in 1429 naar Chinon waar Karel VII, de nog niet gekroonde koning van Frankrijk, zich op dat moment bevindt. Ze krijgt de koning zover dat hij besluit troepen te sturen naar de stad Orléans die op dat moment belegerd wordt door de Engelsen.

* De Engelsen weten bij Orléans  niet wat hen overkomt als een in mannenkledij gehulde Jeanne d’Arc hen met haar leger aanvalt. Al snel gaan er verhalen rond over ‘het meisje van zeventien dat de Engelsen bij Orléans versloeg’, en werd zij voor eeuwig ‘De maagd van Orlèans’.

* Jeanne overtuigt koning Karel VII ervan naar Reims te gaan om zich daar tot koning te laten kronen. Reims, op dat moment bezet door de Engelsen, wordt echter zonder veel moeite heroverd en op 17 juli 1429 wordt Karel VII officieel tot koning gekroond. Jeanne zet hem eigenhandig de kroon op.

* Hierna houden de militaire successen op. Karel VII is redelijk tevreden over de behaalde resultaten en is er niet erg op uit om meer land terug te veroveren. De Fransen slagen er echter niet in Parijs te heroveren.

* In 1430 wordt Jeanne d’Arc in Compiègne gevangen genomen door de Bourgondiërs van Filips de Goede. Die verkopen haar voor 10 000  pond aan de Engelsen die haar maar al te graag veroordelen voor ketterij.

* Op die manier hopen de Engelsen het gezag van de Franse koning Karel VII te ondermijnen. Karel is immers met behulp van deze ‘ketter’ op de troon gekomen. En de Franse koning? De laffe Karel VII steekt geen vinger uit om zijn reddende engel te bevrijden.

* Op 21 februari 1431 verschijnt Jeanne d’Arc in Rouen voor de kerkelijke rechtbank, de inquisitie. Het proces is vooral oneerlijk, want politiek gemotiveerd.

* Jeanne d’Arc geeft aanvankelijk niets toe maar… omdat gedreigd wordt met een wrede marteling tekent ze een verklaring waarin ze aangeeft dat ze nooit woorden van god en heiligen heeft gehoord. De Française wordt hierop veroordeeld tot een levenslange gevangenisstraf.

* Enige tijd later wordt het proces heropend en wordt Jeanne d’Arc tot ketter verklaard. Op 30 mei 1431 belandt de Franse boerendochter op de brandstapel in Rouen. Na haar overlijden wordt het vuur gedoofd en laat de beul de omstanders het deels verkoolde lichaam van de ‘ketter’ zien. Dit om te bewijzen dat Jeanne d’Arc wel echt een vrouw was. Haar as wordt achteraf in de Seine gegooid.

** Jeannes moeder zorgt er in 1450 voor dat het proces tegen haar dochter herzien wordt. In 1456 wordt het proces uit 1431 bestempeld als ‘van nul en generlei waarde’ en wordt zij samen met haar familie gerehabiliteerd.

Meer nog

*** De tot ketter veroordeelde vrouw werd in 1909 helemaal in ere hersteld. Door Rome nog wel. Paus Pius X verklaart de Française op 16 mei 1909 zalig. Elf jaar later, op 16 mei 1920, doet paus Benedictus XV daar nog een schep bovenop. Jeanne d’Arc wordt zelfs heilig verklaard. De feestdag van Jeanne d’Arc wordt jaarlijks gevierd op 30 mei.

*** Liefst 426 Franse scholen dragen haar naam. Voor de meeste Fransen is ze nog steeds een ankerpunt  uit hun geschiedenis. (Wikipedia prenten)

1 26 27 28 29 30