BELGIE EN WO I

4 augustus 1914  viel het Duitse keizerlijke leger België binnen. Het was de eerste oorlog voor ons land sinds 1831, maar toch kwam de invasie niet onverwacht. De gevolgen zouden echter erg zwaar zijn.   – Jos De Greef – (bewerkt)

 

 

* Sinds 1831 had ons land geen oorlog meer gekend. Tijdens de Frans-Duitse Oorlog van 1870 en 1871 had België wel massaal gemobiliseerd, maar tot een inval was het toen niet gekomen.

* In de zomer van 1914 dachten velen dat de storm ook nu wel zou gaan liggen, maar ze hadden beter moeten weten. Al tien jaar eerder was de Belgische overheid op de hoogte gebracht dat Duitsland plannen had om via België Frankrijk binnen te trekken bij een oorlog.

* In 1913 had de Duitse keizer Wilhelm II (foto) onze koning Albert I nogmaals gewaarschuwd dat Duitsland onze neutraliteit niet zou eerbiedigen en dat ons land niets kon beginnen tegen een Duitse overmacht.

* Daarom had België in 1909 de dienstplicht ingevoerd voor één zoon per familie, in 1913 een algemene dienstplicht.

* Eerder waren ook grote fortengordels opgericht rond de strategisch belangrijke steden Luik, Namen en Antwerpen om een aanval te ontraden.

* Toch maakte de regering zich geen illusies: bij een Duitse aanval zou het Belgische leger zich op bevel van koning Albert I terugplooien op de linkeroever van de Maas.

 

Van crisis tot invasie

In de zomer van 1914 liet de Europese crisis ook België niet onberoerd. Op 31 juli 1914, enkele dagen na het uitbreken van vijandelijkheden tussen Oostenrijk-Hongarije en Servië, werd in België een algemene mobilisatie afgekondigd.

* In totaal had ons land nu ruim 200.000 militairen onder de wapens. Aan de westgrens van Duitsland stonden evenwel bijna een miljoen beter uitgeruste Duitse militairen.

* Die Duitsers trokken op 1 augustus ‘s avonds Luxemburg binnen als openingszet op het westelijk front. De dag ervoor had koning Albert I nog een keer een brief geschreven naar de Duitse keizer om hem te vragen alsnog de neutraliteit van ons land te respecteren.

* Op 2 augustus om 19 uur ontving de Belgische minister van Buitenlandse Zaken Julien Davignon een ultimatum: Duitsland vroeg de Belgische regering de toestemming om ongehinderd door ons land naar Frankrijk te trekken. Bij een weigering zal België als een vijand worden behandeld.

* Er was nu geen weg meer terug. De Belgische ministerraad, voorgezeten door de koning, besliste zeer duidelijk de Duitse eis af te wijzen en liet dat op 3 augustus ‘s ochtends weten aan Duitsland.

Op mars naar Luik en een eerste bloedbad

* Om 8.30 uur in de ochtend van 4 augustus 1914 trokken de eerste Duitse eenheden in Gemmenich, nabij Aken, over de grens richting Luik.

* Om 10 uur viel de ruiter Antoine Fonck (2e Regiment Lanciers) als eerste Belgische soldaat. Om 12 uur vroeg de regering in Brussel steun aan Frankrijk en Groot-Brittannië om de aanval af te weren. 

* Het keizerlijke Duitse leger trok snel op tot Visé aan de Maas. Daar vonden ze de brug opgeblazen en werden ze beschoten toen ze probeerden een noodbrug over de Maas aan te leggen. Twee rijkswachters en twee Belgische soldaten en enkele tientallen Duitsers sneuvelden.

* Uit woede voor die felle weerstand doodden de Duitsers enkele burgers. De dag erop vonden in verscheidene dorpen moordpartijen plaats.

* In Soumagne werden meer dan honderd burgers vermoord en honderd huizen verwoest. Op 8 augustus werd het stadje Herve platgebrand.

* Ook in de omliggende dorpen werden tientallen Belgische burgers gedood, sommigen met de kogel, anderen met het zwaard of met bijlen.

* Het was een voorafspiegeling van nog meer wreedheden tegen de burgerbevolking die alle verzet moesten ontmoedigen. Visé, Aarschot, Tamines, Dinant en Leuven zouden volgen.

* Vluchtelingen zouden de gruwelverhalen spoedig verspreiden over de rest van het land.

* In de avond van 5 augustus begon de Duitse aanval op de Luikse fortengordel met artilleriegeschut. De eerste grote slag, die om Luik, was begonnen.

* Intussen had de Britse regering in de avond van 4 augustus Duitsland een ultimatum gesteld: het moest binnen 24 uur België ontruimen, anders zouden beide landen in oorlog zijn. Zo geschiedde: de oorlog in het Westen was nu echt begonnen…

Owens en Hitler …

In vele geschiedenisboekjes staat de beroemde foto van de zwarte atleet Jesse Owens. Die salueert voor de Amerikaanse vlag omdat hij net het verspringen heeft gewonnen op de Olympische Spelen van Berlijn in 1936.

Voor hem staat de Japanner Naoto Tajima, die derde was geworden. Achter hem staat de Duitser Lutz Long die ‘een nazi-groet’ brengt. Hij werd tweede.

* De zwarte atleet Jesse Owens , die uiteindelijk vier gouden medailles won op de Olympische spelen in 1936: de honderd en tweehonderd meter sprint, het verspringen en de vier keer honderd meter estafette.

* Nog steeds wordt gesuggereerd dat Hitler Jesse Owens niet gefeliciteerd zou hebben, omdat hij het niet kon verkroppen dat een zwarte atleet, een niet-Ariër, er met de belangrijkste prijzen vandoor ging… Dit blijkt een ingeroeste mythe te zijn.

Jesse Owens handen schudden

* De beroemde foto van de medailleuitreiking na het verspringen. Owens (midden) salueert, links Tajima, rechts Long, die de Hitlergroet brengt.  Bundesarchiv, Bild 183-G00630 / Unknown author / CC-BY-SA 3.0 / CC BY-SA 3.0 DE via Wikimedia Commons

*** Het was niet Hitler, wel het Internationaal Olympisch Comité (IOC) dat verantwoordelijk was voor het uitblijven van een ontmoeting tussen Jesse Owens en Hitler.

* Hitler had aan het begin van het toernooi enkele Duitse en Finse gouden medaillewinnaars uitgenodigd in zijn loge om ze te feliciteren.

* Hierop had het IOC de Führer laten weten dat het Olympisch protocol niet toeliet medaillewinnaars te ontvangen in de persoonlijke loge van de gastheer.

*** Toen Jesse Owens de volgende dag een gouden medaille ontving, werd hij niet uitgenodigd in de loge. Niet dus omwille van politieke of racistische motieven, maar van het protocol van het IOC.

** Nog steeds lopen er claims van mensen die menen dat Hitler en Owens elkaar wel de hand hebben geschud, maar ook dat blijkt moeilijk te bewijzen.

*** Jesse Owens werd voor velen de personificatie van iemand die in zijn eentje Hitlers rassentheorie weerlegde door vier medailles te winnen. Zelf zag hij dat niet zo. Owens had goede herinneringen aan Berlijn 1936.

*** In Berlijn logeerde Owens in dezelfde hotels als de blanken. In Amerika was dat niet altijd het geval. Owens kreeg, net als de andere Afro-Amerikaanse medaillewinnaars, ook geen felicitaties  van de Amerikaanse president.

* Owens merkte trouwens op dat hij in Duitsland minder last had van racisme dan toen hij terugkeerde in zijn eigen land, in de V.S. , de Verenigde Staten. Een veel geciteerde uitspraak van Owens was: ‘Although I wasn’t invited to shake hands with Hitler, I wasn’t invited to the White House to shake hands with the President either.’

* Met die uitspraak wilde Owens aangeven dat hij zich eerder genegeerd voelde door de Amerikaanse president dan door de Duitse dictator.

* Het duurde nog tot 2016 dat het Witte Huis de Afro-Amerikaanse medaillewinnaars van de Olympische Spelen van 2016 echt erkende. Toen nodigde president Barack Obama de nog levende medaillewinnaars uit bij een speciaal evenement.

Jesse Owens pakt goud (1936)

Op 3 augustus 1936 won de Amerikaanse atleet Jesse Owens het goud op de 100 meter sprint van de Olympische Spelen in Berlijn. In de finale versloeg hij zijn landgenoot Ralph Metcalfe. Dolf kon er niet mee lachen.

* De Olympische Spelen van 1936 waren bijzondere Spelen. Ze werden ook wel ‘de Spelen van Adolf Hitler‘ genoemd omdat de Duitse overheid het evenement volop gebruikte om de nationaalsocialistische ideologie uit te dragen.

* De Duitsers wonnen wel het medailleklassement. Met grote overmacht zelfs. Het thuisland pakte maar liefst 33 keer goud, 26 keer zilver en 30 keer brons.

* Jesse Owens werd echter de grote ster van de Olympische Spelen van 1936. Hij won vier keer goud: op de 100 meter, 200 meter, de 4×100 meter estafette en het verspringen.

 

Nog op 3 augustus …

1492 – Columbus vertrok met drie schepen om Indië te vinden langs de westelijke route…

  • 1858 – Eerste kabeltelegrammen tussen Amerika en Europa.
  • 1958 – Honderd jaar later vaart de Amerikaanse kernonderzeeër USS Nautilus als eerste ooit onder het Noordpoolijs door.

SCHERPENHEUVEL , bedevaartsoord

Met ‘de val van Antwerpen’ in 1585 werd de afscheiding van de Noordelijke en de Zuidelijke provincies – ooit het Bourgondische rijk  – een feit.

* Na ‘de val’ trokken horden Vlaamse zelfstandigen mee met de protestanten naar het noorden en … werden er ook protestant. Hun namen vind je nog terug in de Nederlandse bevolkingsboeken uit die jaren

* Het protestantse noorden , dat een 80-jarige oorlog met de Spaanse overheersers uitvocht , werd in 1648 een onafhankelijke staat. Of… de oorlog van de Nederlandse gewesten tegen Spanje en het ontstaan van Nederland.

* Bij ons was echt geen plaats meer voor protestanten. Het zuiden bleef immers onder de Spaanse knoet en werd opnieuw  gereformeerd als christelijke natie. Het verhaal van Scherpenheuvel hieronder past helemaal in die contra-reformatie. Lees maar …

** De kerkelijke overheid ging zich meer en meer inspannen om de devotie in Scherpenheuvel op het rechte spoor te houden. Een belangrijk feit deed zich voor ‘tijdens de vasten’ van 1602, wanneer de Zichemse Pastoor Godfried Van Thienwinckel een bescheiden houten kapelletje liet bouwen bij ‘de eik’. De start van wonderbare genezingen.

* Het genadebeeld werd van ‘de eik’ gehaald en in het kapelletje geplaatst. Daar was niet iedereen van gediend. De Mechelse aartsbisschop Hovius vreesde het ergste.

* Hij liet dus de Antwerpse bisschop Miraeus een onderzoek voeren naar de wonderen die in Scherpenheuvel plaatsvonden … en gaf de opdracht om de eeuwenoude eik te kappen.

* Officieel gebeurde dat om ‘veiligheidsredenen’, maar in het echt omwille van ‘de bijgelovige praktijken’ die aan deze (heidense) boom verbonden waren.

* De boom werd in drie stukken verdeeld en versneden in meer dan honderd Mariabeeldjes die door de aartshertogen in heel Europa aan de man/vrouw werden gebracht.

* De beeldjes vergrootten snel weer de devotie tot Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel en worden tot op vandaag op vele plaatsen nog steeds vereerd.

* Ondanks herhaalde aanvallen van ‘protestantse bendes’ bleef de toeloop in Scherpenheuvel groeien. Verschillende wonderen maakten dat deze plaats steeds verder bekend raakte.

* Toen de Spaanse troepen in 1603 in ‘s Hertogenbosch konden standhouden tegen die van de protestantse Maurits van Nassau, werd de overwinning toegeschreven aan Onze-Lieve-Vrouw van Scherpenheuvel.

* De aartshertogen Albrecht en Isabella kwamen als dank op bedevaart naar Scherpenheuvel en lieten er kostbare geschenken achter.

* Bovendien hadden zij opdracht gegeven om er een grotere stenen kapel te bouwen en dachten ze eraan om van Scherpenheuvel een nationaal heiligdom te maken.

* De belangstelling van de aartshertogen voor Scherpenheuvel droeg de goedkeuring weg van de kerkelijke overheid die hierin een extra stimulans zag voor de Maria-cultus én een stevige buffer tegen het protestantisme.

* Na de val van Oostende in 1604 beslisten de aartshertogen om van Scherpenheuvel een zelfstandige stad te maken en er een grote kerk te bouwen.

* In 1605 kreeg het nieuwe stadje dezelfde stadsrechten als Oostende en in 1607 begon architect Wenzel Cobergher met de voorbereidingen van de bouw van een nieuwe kerk waarvan de eerste steen in 1609 door de aartshertogen zelf gelegd werd.

* De kerk werd gebouwd in de typische contra-reformatorische bouwstijl … de barok. Zo werd Scherpenheuvel het katholieke antwoord op het protestantisme.

* In 1610 werd Scherpenheuvel een zelfstandige parochie en kreeg ze een eigen pastoor, de Izegemnaar Joost Bouckaert.

* Deze onvermoeibare priester was de volgende dertig jaar van onschatbare waarde voor de uitbouw van het heiligdom en werd daarna bisschop van Ieper als opvolger van de bekende Jansenius.

* Naast de materiële zorg voor de bouw van de nieuwe kerk had Joost ook een grote pastorale bekommernis voor de bedevaarders.

* Nog onder zijn leiding werd in 1624 de congregatie van de Oratorianen van Philippus Neri opgericht.

* De Oratorianen moesten instaan voor het opvangen van de bedevaarders. Speciaal voor hen werd achter de nieuwe kerk een klooster gebouwd.

* Na bijna twintig jaar werken kon aartsbisschop Jacobus Boonen in 1627, in aanwezigheid van aartshertogin Isabella, de nieuwe koepelkerk inwijden (de kerk kreeg pas in 1922 officieel de titel van basiliek).

* Ondertussen was ook de nieuwe stad verder uitgebouwd als een (symbolisch) bolwerk met stadsmuren en -grachten.

* Het geheel van stad en kerk werd gebouwd in de vorm van een zevenhoek en overal werden symbolen en emblemen verwerkt om de overwinning van het katholicisme uit te beelden.

* De faam van Scherpenheuvel groeide gestaag en in de loop van de 17de eeuw bleven de bedevaarders uit binnen- en buitenland toestromen, waaronder ook talrijke vorstelijke en kerkelijke gezagsdragers.

* Het opzet van de aartshertogen en van de aartsbisschop was geslaagd. Van een onbewoonde plaats waar een Mariabeeldje vereerd werd, groeide Scherpenheuvel uit tot een een stad en een internationaal gekend en gerenommeerd heiligdom van Onze-Lieve-Vrouw.

 ** Tot op vandaag blijft Scherpenheuvel ‘het drukst bezochte bedevaartsoord van België.’

** (bron: een (bewerkt) heemkundig blad zonder titel)

‘TOWER SUBWAY’ LONDON

In Londen werd op 2 augustus 1870 een tunnel onder de Theems geopend. De zogenaamde ‘Tower Subway’. De eerste ‘Tube’ metrolijn liep van Tower Hill aan de noordelijke oever naar Vine Lane aan de zuidzijde.

* In de tunnel werd een kabeltram geïnstalleerd die twaalf passagiers per keer kon vervoeren, van de ene kant van de rivier naar de andere kant. De overtocht duurde iets meer dan een minuut.

* De kabeldienst was weinig succesvol en de onderneming die hem exploiteerde ging eind 1870 al failliet.

* De tunnel werd een voetgangerstunnel en werd snel populair… Voor een oversteek moest een halve penny betaald worden.

* Nadat de Tower Bridge in 1894 was geopend werd de tunnel onder de Theems steeds minder door voetgangers gebruikt.

* In 1898 werd de tunnel voor het verkeer gesloten. In de tunnel lopen sindsdien verschillende leidingen, waaronder telecommunicatiekabels en waterleidingen.

 

Nog op 2 augustus …

***       1492 – Joden worden uit Spanje verbannen door koning Ferdinand en koningin Isabella. Niet verwarren met Albrecht en Isabella die van Scherpenheuvel een drukbezocht bedevaartsoord maakten.

** Columbus ontdekte  Amerika (per toeval) in datzelfde 1492, in opdracht van Spanje.

  • 1776 – Officiële ondertekening van de Onafhankelijkheidsverklaring in de VS.
  • 1832 – Blanken moorden het aantal indianen uit tijdens de slag bij Bad Axe River, Wisconsin.
  • 1901 – André Dumont ontdekt in de Belgische Kempen belangrijke kolenlagen.
  • 1919 – Eerste parachutesprong in de VS.
  • 1961 – Eerste optreden van de Beatles als huisband in de Cavern Club in Liverpool, Engeland. De beroemdheid lonkt om de hoek. Eerst nog Hamburg aandoen…
  • 1964 – Zware rassenrel in Jersey City, New Jersey.

ATALANTA … TREKVLINDER

* De atalanta is een trekvlinder. Dat wil zeggen, dat hij niet overwintert in ons land, maar elk jaar uit zuidelijke streken binnentrekt. Alleen in zachte winters overleven de atalanta’s het soms, wie weet ook steeds vaker door de klimaatverandering.

Eenmaal in ons land gaan ze op zoek naar brandnetels, de lievelingsplant voor de atalanta’s. Net als die van veel andere fraaie vlindersoorten trouwens  (dagpauwoog, distelvlinder, kleine vos en gehakkelde aurelia). Toch maar zuinig zijn met deze weinig populaire planten.

* De atalanta brengt vaak meerdere generaties groot in ons land. In de loop van de zomer zie je er steeds meer en zoeken de vlinders ook graag tuinen op. Populaire planten zijn distels, koninginnenkruid en vlinderstruik. Ook houden atalanta’s erg van suikerrijk sap , bijvoorbeeld rottend fruit of bloedende bomen.

(eigen foto)

‘Fil’ Ceustermans

 

Leon Theofiel ‘Fil’ Ceustermans was jarenlang lid van LWGH Heemkring Laakdal. Hij was ook een tijdje bestuurslid van de vereniging.

* Fil, geboren en getogen in Klein-Vorst, schreef artikels voor de Laakdalse Heemtijdingen en verzorgde ook de lay-out van het tijdschrift.

* Bij de jonge generatie was hij bekend om zijn voordrachten op scholen over ‘onderwijs uit den ouwen tijd’.

* Fil was vooral bekend als expert in het lokale dialect. Over dat thema publiceerde hij twee boeken (2009 en 2012).

* Vandaag maandag 1 augustus vond de afscheidsplechtigheid plaats in aula Veldpoort, Meerhout.

Welcome To My Garden

Zelfs door de dreiging van corona gaat het leven door, schreven we vorig jaar 2021. En ‘Anders’ is per se niet ‘slechter’. Dat bewezen de creatieve zielen van Welcome To My Garden, toen een nieuw, lokaal kampeerplatform.

* Een staycation of een vakantie in eigen land lijkt de veiligste optie voor wie nog een beetje wil reizen. Maar veel vakantiehuizen en campings waren al volgeboekt tot het einde van de zomer.

* En toen kregen drie creatievelingen – Dries, Manon en Janneke – een idee. Ze startten een platform waarop mensen hun tuin kunnen aanbieden aan kampeerders. Zo werd Welcome To My Garden geboren.

Het concept van Welcome To My Garden is in essentie heel eenvoudig. Mensen met een grote tuin, een extra weiland of een prachtig stukje gazon kunnen een plekje aan kampeerders aanbieden. Gratis uiteraard.

Kampeerders mogen dus gratis in iemands tuin gaan staan, mits het opvolgen van een aantal regels. De aanbieders kunnen op de website aangeven welke faciliteiten er aanwezig zijn. Sommige aanbieders bieden een toilet of een douche aan.

Daarnaast moet je natuurlijk rekening houden met de huisregels van de aanbieder, en mag je maximaal 48 uur op een kampeerplaats verblijven.

In de paar maanden dat het platform online staat, sloten meer dan 1 200 Belgische aanbieders zich aan bij Welcome To My Garden.. Het platform groeit nog elke dag aan.

* Agnes en Martin uit de Makelstraat in Veerle voelden zich meteen geroepen. Zaterdag rond 17 u landde het bont gezelschap chiromeisjes + 1  jongen in hun tuin.

Drie tenten waren genoeg om de nacht door te brengen. Het toilet van de eigenaars bleef de hele nacht beschikbaar. Wakker worden gebeurde zondag vanaf 8u.

Twee uur later vertrok het bonte gezelschap naar Tessenderlo, naar de grote kampplaats op de Berg waar nog andere Chiro-groepjes werden verwacht. Beide partijen waren dik tevreden met het avontuur. ‘Ze mogen terugkomen’, aldus Agnes en Martin. Voorlopig nog zonder resultaat. Maar wie weet ?…

.

AUGUSTUS

Vannacht begon de maand augustus, de tweede volle zomermaand van de kalender, en net als juli eentje met 31 dagen.

** Op 1 januari 45 v.Chr. trad de zogeheten Juliaanse kalender in werking. Genoemd naar JULIUS Caesar.

** De oude naam van de vijfde maand luidde Quintilis (vijfde), aangezien het Romeinse jaar toen nog in maart begon.

* In de middeleeuwen verdrong juli de oude Nederlandse naam, hooimaand. Die was ingevoerd door Karel de Grote. Voor een echt werkbare kalender is het dan nog wachten tot in de 16de eeuw …

* Gaius Octavius was het lievelingetje van zijn oudoom Julius Caesar. Toen Caesar in 44 v.Chr. werd vermoord, bleek hij de achttienjarige Octavius als zijn zoon te hebben geadopteerd.

* In 8 v.Chr. gaf Octavius toestemming om de maand waarin hij tot consul was benoemd en waarin hij zijn belangrijkste overwinningen had behaald, naar hem AUGUSTUS te noemen. Daarvoor heette die maand sextilis (‘de zesde’), aangezien het Romeinse jaar ooit met maart begon.

Augustus betekent zoveel als ‘gezegend, heilig, eerbiedwaardig’. Octavianus ontving zijn eretitel op 16 januari 27 v.Chr. en noemde zich voortaan Caesar Augustus. Het bleef in de familie…

***  En wat zegt de ‘kalender met een hoek af ‘ hierover ?…

1 … 47 48 49 50 51 … 93