Categorie: WETENSCHAP

Foucault toont draaiing aarde

De Franse natuurkundige Léon Foucault is één van de 72 grote Fransen die met hun naam in gouden letters de Eiffeltoren mogen sieren, Frankrijks voornaamste uithangbord.

Maar Foucaults ster rijst nog hoger … Er is zelfs een maankrater naar hem genoemd. Al bij al opmerkelijk voor een student medicijnen die … niet tegen bloed kon.

* Foucault  was in 1850 ook de eerste die metingen deed naar de snelheid van het licht. Maar echt beroemd werd de kleine Fransman met de visualisatie van de draaiing van de aarde om haar as.

* Copernicus beweerde het in de zestiende eeuw, Galilei bewees het astronomisch in de  zeventiende,  maar niemand zag ooit hoe de aarde rond haar eigen as draait.

* Foucault klaarde het huzarenstukje met zijn beroemd geworden pendule. De idee achter zijn demonstratie is even simpel als doeltreffend…

* Stel, boven de Noordpool hangt een pendule heen en weer te zwaaien, vierentwintig uur lang, vastgehouden aan een denkbeeldig punt in de lucht.

° Doordat de aarde gedurende dat etmaal onder die pendule door draait, beschrijft de pendule vanaf de aarde gezien niet alleen een heen en weer gaande beweging, maar uiteindelijk ook een complete ronding rond de aardas, precies één keer per etmaal.

** Nu lijkt dit een zuiver theoretische oefening, maar Foucault voerde ze op 26 maart 1851 uit met grote precisie

* Natuurlijk niet boven de Noordpool, wel vanaf het plafond van het Panthéon in Parijs. Daar monteerde hij een koord van 67 meter lang met daaraan een bol van 28 kilogram zwaar. Boven de grond had Foucault een cirkel aangebracht met een schaalverdeling met daarop een laagje zand. De passerende pendule zou telkens wat zandkorrels wegduwen bij zijn doorgang, en maakte daarmee duidelijk welke afstand hij al had afgelegd.

* Veel Parijzenaars waren op de demonstratie afgekomen. Nadat een assistent de pendule in gang had gezet, begon deze aan zijn slingerbeweging

* Foucault schreef later in een artikel over de pendule: “Na een dubbele oscillatie die 15 seconden duurde, zagen we het ongeveer 2,5 millimeter links van zijn startpunt terugkeren. Bij elke volgende oscillatie groeide de afwijking proportioneel aan het verstrijken van de tijd.”  (Een trilling of oscillatie is een periodiek herhaalde omkering van de bewegingsrichting)

* Het publiek was gefascineerd, de Franse wetenschappers nog meer. Want zij hadden … de aarde zien draaien.

** Foucault zou voor zijn werk een Copley Medal ontvangen van de Britse Royal Society . Even merkwaardig was de vaststelling dat een Fransman geëerd wordt door Engelsen. Dat fenomeen steeg zelfs nog boven de Eiffeltoren én een maankrater uit. (vrij naar Mv Straten)

sterfdag Stephen (William) Hawking

8 januari is niet alleen de geboortedag van de muziekmakers Elvis Presley en David Bowie , maar ook van twee erg grote wetenschappelijke geesten uit de geschiedenis. 14 maart  overleed Stephen Hawking.

***  Stephen Hawking mocht dan wel een erg gehandicapt lichaam hebben, met zijn brein verwierf hij eeuwige roem. Hawking ligt begraven naast de andere Britse wetenschappers Newton en Darwin.

***  Stephen William Hawking (Oxford, 8 januari 1942 – Cambridge, 14 maart 2018 

***  Hawking is het bekendst omwille van zijn werk op het gebied van zwarte gaten en singulariteiten in de kosmologie. Een belangrijke ontdekking, gedaan samen met Roger Penrose, was dat een singulariteit op het moment van de oerknal in de algemene relativiteitstheorie onvermijdelijk was.

* Een tweede belangrijke ontdekking was de hawkingstraling, die wordt uitgezonden door zwarte gaten en deze kan doen “verdampen”, een van de dingen die men daadwerkelijk hoopt te bewijzen door middel van de experimenten in de Large Hadron Collider en de onlangs gelanceerde James Webb-telescoop.

* Ook ontwikkelde Hawking het begrip imaginaire tijd in de kosmologie. Met deze imaginaire tijd hoopte hij singulariteiten zoals bij de oerknal en in zwarte gaten te kunnen oplossen.

*  Doordat Stephen Hawking algemene bekendheid kreeg door zijn wetenschappelijke boeken en theorieën was hij ook vaak te zien op televisie en tijdens lezingen. Zo verleende hij zijn medewerking aan diverse televisieseries en kwam er in 2014 een film uit over zijn leven, The Theory of Everything, dat gebaseerd is op zijn memoires.

*  De film werd wereldwijd genomineerd voor tal van prijzen en won zelfs een Oscar. Ook werd de stem van Stephen Hawking gebruikt in een nummer van Pink Floyd en ontving hij wereldwijd tal van prijzen door zijn inzet voor de popularisering van sterrenkunde en wetenschap.

* Hoewel hij daarvoor al bekend was, kreeg hij algemeen grote bekendheid na de uitgave van zijn boek A Brief History of Time, in het Nederlands Het Heelal. Het werd een bestseller, waarin hij de stand van zaken in de kosmologie beschreef. Het werd geschreven met zijn spraakcomputer.

*  Stephen Hawking beschreef kort voor zijn dood hoe het bestaan van andere universums kan worden aangetoond. Hij deed dat samen met zijn Belgische collega Thomas Hertog, met wie hij jarenlang heeft samengewerkt. A smooth exit from eternal inflation ligt ter beoordeling bij het toonaangevende Amerikaanse tijdschrift Physical Review Letters. Stephen Hawking overleed op 14 maart 2018 in het bijzijn van zijn familie.       (gelezen bij Wikipedia)

– meer weten ? rood drukken voor meer Wikipedia-uitleg …zeker doen! –

70 miljoen jaar geleden …

70 miljoen jaar geleden … waren er nog geen mensen op de planeet Aarde en … was de verwoestende komeet die de grote dino’s uitroeide nog niet gevallen in de Golf van Mexico. Maar, en dat weten we nu zeker van onderzoeker Niels De Winter is dat … 70 miljoen jaar geleden de dagen een half uur korter waren dan nu. Een jaar bevatte daardoor 372 dagen.

* Dat zijn de in het oog springende resultaten van Belgisch onderzoek dat gepubliceerd werd in een internationaal geologisch vakblad. “We hebben ze te danken aan de studie van fossiele schelpen die dagelijks een groeiring vormen”, zegt onderzoeker Niels De Winter.

* “We hebben tweekleppige schelpen bestudeerd van 70 miljoen jaar oud”, vertelde De Winter nog. “De nieuwste technieken laten ons toe om heel gedetailleerd de groei van deze schelpen te zien, zelfs in fossiele vorm.

* Door de lasertechniek en de computergestuurde verwerking hebben de onderzoekers  nu veel nauwkeurigere conclusies kunnen trekken.

* “De oorzaak van de kortere dagen moet gezocht worden bij … de maan. “Het is niet de baan van de aarde rond de zon zoals je zou kunnen denken, die het verschil maakt”, merkt Niels De Winter op.

“De omlooptijd van de aarde rond de zon is nauwelijks veranderd door de geologische geschiedenis. Een jaar duurde 70 miljoen jaar geleden ongeveer even lang als nu.

Het verlengen van de dagen wordt veroorzaakt door de aantrekkingskracht tussen aarde en maan. Het is de maan die de rotatie van de aarde rond haar as geleidelijk afremt. Tegelijk verwijdert de maan zich ten opzichte van de aarde.

Het is een fenomeen dat zich uitstrekt over miljoenen jaren en rechtstreeks verantwoordelijk is voor het lengen van de dagen.”

** De Winter en zijn collega-onderzoekers beschouwen hun werk nog niet als voltooid. Ze willen gelijkaardige schelpdieren onderzoeken in andere tijdperken. De studie werd gepubliceerd in het wetenschappelijk vakblad “Paleoceanography and paleoclimatology”.

DE UITVINDER VAN DE ASPIRINE

De Duitse chemicus Felix Hoffmann is de geschiedenisboeken ingegaan als de man die de wereld de Aspirine schonk. De pijnstiller bestaat uit acetylsalicylzuur. Het effect van die stof was al veel langer de meest gebruikte pijnstiller.

 

Felix Hoffmann (1868-1946) - Uitvinder van de aspirine
Felix Hoffmann (1868-1946) – ontwierp de aspirine
*  Al in de oudheid gebruikte men wilgenbladeren voor de behandeling van pijnlijke gewrichten.
.
*  De Romeinen  gebruikten de bladeren van de wilg ter bestrijding van koorts.
  • Begin negentiende eeuw ontdekte men dat wilgenblad salicylzuur bevat. Deze stof is inderdaad goed voor de bestrijding van pijn en koorts, maar kan ook ernstige maagstoornissen veroorzaken.° Verschillende chemici, onder wie Fransman Charles Frédéric Gerhardt, probeerden dit negatieve bijverschijnsel uit te schakelen.

* Felix Hoffmann bouwde samen met zijn collega Arthur Eichengrün verder op het werk van Gerhardt, die het salicylzuur had gecombineerd met acetylchloride, en wist acetylsalicylzuur te maken.

* Hoffmann, op dat moment werkzaam bij het farmaceutische bedrijf Bayer, had een extra motivatie om een goede pijnstiller te maken. Zijn vader leed namelijk aan artritis. Naar verluidt beleefde hij na eerste inname van het nieuwe middel zijn eerste pijnvrije nacht in jaren.

* In 1899 bracht Bayer het middel op de markt. Het werd een doorslaand succes. Aanvankelijk was Aspirine alleen verkrijgbaar in poedervorm. Later werden er tabletten op de markt gebracht en werd duidelijk dat Aspirine niet alleen goed is voor de bestrijding van pijn en koorts, maar ook de kans op zwangerschapsvergiftiging en hartaandoeningen kan verminderen.

de zon ‘van erg dichtbij’

Op Cape Canaveral in Florida vertrok op 10 feb 2020 een Atlas-draagraket met het Europese zonne-observatorium Solar Orbiter. De satelliet zal een revolutie teweegbrengen in de kennis van onze zon, werd toen beweerd.

* Om die bewering hard te maken beschikt het ruimtetuig van het Europese Ruimtevaartbureau ESA, ook met inbreng van de Amerikaanse NASA, over tien wetenschappelijke instrumenten waaronder de EUI of “Extreme Ultraviolet Imager”.

* Belgische wetenschappers waren aanwezig bij de lancering in Florida.

* De 1,8 ton wegende Solar Orbiter vliegt in de komende jaren enkele keren rakelings langs Venus. Bij elke passage ‘trekt’ Venus aan Solar Orbiter dankzij de onderlinge zwaartekracht, waardoor de baan van de sonde lichtjes verandert naar een elliptische operationele baan.

* Het tuig kan zo uiteindelijk de zon zeer dicht naderen: om de vijf maanden op een afstand van 42 miljoen km of dichter dan de planeet Mercurius.

* Op de uitzonderlijk scherpe EUI-beelden zullen details van een paar honderd kilometer zichtbaar zijn. (Wachten we nog steeds op die beelden?)

* De sonde, die een levensduur van tien jaar heeft, zal ook voor het eerst in de geschiedenis foto’s nemen van de noordpool en de zuidpool van de zon ‘van bovenuit’. Die polen vormen volgens de KSB de sleutel om het magnetisme van de ster en de zonnecyclus beter te begrijpen. Er zijn dus nog acht jaar te gaan.

* De zonnecyclus duurt ongeveer elf jaar en brengt ons van een ‘laag zonneseizoen’ met weinig zonnestormen tot een ‘hoog zonneseizoen’ met meer zonnestormen.

* Dergelijke stormen kunnen technologie op Aarde ernstig verstoren. Dit wordt bestudeerd in de context van het “ruimteweer”. In die studie heeft ‘het plateau van Ukkel’ wereldfaam verworven.        

Bron : Belga     Solar Orbiter © ESA

grootste explosie 20e eeuw?

Op 30 juni 1908 om zeven uur in de morgen vond in de regio Tunguska, in het zuiden van Siberië, een enorme explosie plaats. De kracht zou 180 maal die van de atoombom op Hiroshima zijn geweest. Over een oppervlakte van 2.000 vierkante kilometer lagen vrijwel alle bomen tegen de grond in een concentrische cirkel.

* Het incident in het verlaten gebied Tunguska is nooit opgehelderd. In het uiterst dunbevolkte gebied vielen naar alle waarschijnlijkheid geen menselijke slachtoffers. Pas jaren later trokken expedities naar de plek en doken de eerste foto’s op van het verwoeste gebied.

* Werden onderzocht: een vulkaanuitbarsting, een meteoriet, een komeet bestaande uit ijs of ruimterots. Intussen is er wetenschappelijke consensus over een ontploffing boven de grond.

* Een inslag zou nooit plaatsgevonden hebben. Nooit werd een bewijs van het bestaan van een krater geleverd. Een laatste onderzoek in 2017 onderzocht de bodem van het Chekomeer waarvan gedacht werd dat het ontstaan zou zijn door een meteorietinslag. Het meer bleek veel ouder te zijn dan de Tunguska-explosie.

 

Voorbijscherende asteroïde

* Wetenschappers van het Kirensky Institute of Physics zijn er intussen vrij zeker van dat het in Tunguska ging om een ruimteobject dat nooit de aarde heeft geraakt, dat voorbij gescheerd is door de atmosfeer.

* De Siberische wetenschappers menen dat het om een kleine asteroïde ging die vooral uit ijzer bestond. Die zou een scheervlucht hebben gemaakt op een hoogte van 10 tot 15 kilometer met een snelheid van 60 keer hoger dan het geluid.

* Door die enorme snelheid zou de asteroïde op heel korte tijd enorm veel materie zijn kwijtgeraakt. Dit soort verdamping lokte de explosie, een hitte-effect en de luchtverplaatsing uit. Dat laatste veroorzaakte de miljoenen omgerukte bomen, soms tot in de helft van de stam.

* De onderzoekers zien in de uitleg alle waarneembare fenomenen bevestigd: niet alleen de omgevallen bomen, maar ook het ontbreken van een krater en brokstukken, en de getuigenissen over een lichtflits, een knal en een dagenlange stofwolk.

** Of het de laatste theorie over Tunguska zal zijn, valt echter te betwijfelen.  (naar Jos Vandervelden in vrtNWS)

1 2 3 4