De Grieken

*** Belangrijk boek Paperback vanaf € 29,99  (in Historiek)

De Grieken: Hoe een cultuur zich over de wereld verspreidde –  Philip Matyszak –

Wat maar weinigen weten is dat de Griekse beschaving zich heeft uitgestrekt tot rond de Zwarte Zee en in het hele Midden-Oosten, en dat er zelfs Griekse steden waren in de uitlopers van de Himalaya.

– Philip Matyszak – GRIEKEN – een opwarmertje –

* Rond 1 200 v.Chr. maakte het antieke Griekenland deel uit van een samenhangend cultuurgebied dat volop in ontwikkeling was en dat zich uitstrekte van Indië tot aan het westelijke Middellandse Zeegebied.

* Het was de tijd van de Hethieten, de Minoïsche stierspringers op Kreta en de ‘paleiscultuur’ van het Myceense Griekenland, een wereld die zou voortleven in de legendes over Hercules en Helena van Troje. .

* Tussen 1 050 en 1 000 v.Chr. werden vrijwel alle steden van enig belang in de antieke wereld geplunderd en verwoest. Zelfs het machtige Egypte werd op grote schaal belaagd door de Hyksos, de zeevolkeren, en onder die druk verviel het land bijna in anarchie.

* De Hethietische en de Minoïsche beschaving werden van de aardbodem geveegd. De handel stortte ineen, bevolkingsaantallen liepen dramatisch terug en in het westelijke Middellandse Zeegebied begon een ‘donkere periode’ die meer dan 250 jaar geduurd heeft.

* Als oorzaak van deze ineenstorting is gedacht aan de grote uitbarsting van de vulkaan Thera (het huidige eiland Santorini), die klimaatverandering tot gevolg had. Maar ook invasies door barbaren, heftige epidemieën en een economische crisis zijn mogelijkheden.

*  De Griekse bevolking identificeerde zichzelf ofwel met de oorspronkelijke Ioniërs en Arcadiërs, ofwel met de Doriërs (vooral de Spartanen). Recent onderzoek wees uit dat de Doriërs de oorspronkelijke bevolking hebben verdrongen of zich ermee hebben vermengd. Het kan zelfs zijn dat zijzelf de eerste bewoners van het schiereiland waren.

Het gevolg van de ineenstorting in de donkere periode was hoe dan ook dat de Griekse beschaving zich verspreidde over het hele Middellandse Zeegebied en daarbuiten.

Voor de mensen in de oudheid omvatte ‘Griekenland’ ook delen van Klein-Azië, de eilanden in de Egeïsche Zee, Sicilië en grote delen van Zuid-Italië.

* Van in het zuiden van het Iberisch schiereiland tot aan de Zwarte Zeekust van het huidige Georgië, vormden de Griekse kustnederzettingen ‘een Griekse zoom op een barbaarse mantel’.

* Deze steden hadden veel meer gemeenschappelijk dan hun Griekse cultuur. Om te beginnen lagen ze allemaal aan of vlak bij zee. De Griekse filosoof Plato had daar een mooi beeld voor: volgens hem waren de Griekse steden rond de Middellandse Zee net ‘kikkers om een vijver’.

Van Halicarnassus in Klein-Azië tot Syracuse op Sicilië gingen Griekse kolonisten vermoedelijk telkens op dezelfde manier te werk.

* Eerst zochten ze een eilandje voor de kust, om daar een versterkte basis te vestigen. Dan gingen ze zakendoen met de plaatselijke bevolking en zodra die een beetje aan ze gewend was geraakt, stichtten ze een nederzetting op het vasteland, waarbij de eilandbasis voor de zekerheid aangehouden werd.

* Doorgaans hechtten de koloniën aan een goede band met hun stichterstad  Zo’n band berustte niet alleen op sentiment maar ook op handel. Goederen uit de respectieve achterlanden werden op koopvaardijschepen af- en aangevoerd.

* De Atheners exporteerden vazen naar Fenicië en importeerden de beroemde paarse kleurstof uit dat land. De Feniciërs op hun beurt verkochten die vazen weer door naar Egypte in ruil voor graan en papyrus.

* Chinese zijde en slippers uit Perzië, geïmporteerd door de steden in Anatolië, konden in Rhegium geruild worden tegen was, kaas en slaven uit Italië.

* Tussen Carthago en de Grieken op Sicilië was het niet alleen haat en nijd maar werd er ook gehandeld in ivoor, tin uit Cyprus, of bronzen voorwerpen uit Etrurië

* Handel bracht uit de diverse achterlanden niet alleen allerlei goederen naar de Griekse wereld maar ook cultuur, ideeën, godsdiensten en filosofieën.

*** Deze stimulerende uitwisseling zorgde in de vijfde eeuw voor een intellectuele revolutie die de wereld tot op de dag van vandaag mee bepaald heeft.